ဆောင်းပါး

ကံ့ကော် - ရေးသားသည်။
နိရဥ္စရာ (ဆောင်းပါး)၊ အောက်တိုဘာ ၂၇/၂၀၂၃

တဖွဲဖွဲမိုးငွေ့များကြားတွင်ချမ်းခိုက်တုန်ရှာမှုကို ဂရုမစိုက်နိုင်အားဘဲ သူတို့လူအုပ်စုသည်ရွာအနီးနားရှိ တောတောင်များကို ဖြတ်၍ သုတ်ခြေတင်သွားလျက်ရှိသည်။မိုးတွင်းဖြစ်၍ တောင်အတက်လျှိုမြောင်နှင့် စမ်းချောင်းများတွင်ချော်လဲမကျမိအောင်သတိပြု၍ သွားလာနေကြ၇ခြင်း ဖြစ်သည်။

မနက်ဝေလီဝေလင်းအချိန်မိုးတပေါက်ပေါက်ရွာချလိုက်ပြန်ရာ အအေးဒဏ်က သူတို့၏ခံနိုင်ရည်ကို စမ်းသပ်နေသည့် အတိုင်းပင်။ ထိုလူစုတွင် နဖူးမှ ကြိုးသိုင်းလွယ်ပြီး နောက်ကျောဘက်ထားကာ ထမ်းရသည့်ရိုးရာခြင်းတောင်းများ ကိုယ်စီလွယ်ထားကြသည်။

၄င်းတို့မှာကားပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်၊ ဗန်းဗွီးကျေးရွာမှ မြိုအမျိုးသမီးများဖြစ်ပြီးမျှစ်ချိုးရန် မနက်စောစော တောတောင်ထဲသို့ ခရီးနှင်နေကြခြင်းလည်းဖြစ်သည်။လူ ၆ ဦးလောက်ပါသည့် အဆိုပါအဖွဲ့တွင် အသက် ၃၉ နှစ်အရွယ်မြိုအမျိုးသမီး ဒေါ်မအေးနုလည်း တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်သည်။

ဒေါ်မအေးနုမှာ အသက်၁၂ နှစ်အရွယ်လောက်ကပင် တောတောင်များတွင် မျှစ်ချိုး၊ ကတက်ဥနှင့် ဖျံဥတူးသည့် အလုပ်အပြင်ကောက်စိုက်အငှားလိုက်သည့်အလုပ်များဖြင့် ခက်ခဲကြမ်းတမ်းစွာ အသက်မွေးလာ၇သည့်အမျိုးသမီးတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

ငယ်စဥ်ကပညာသင်ကြားခွင့်ပင်မရရှိခဲ့သည့် ကျေးလက်နေအမျိုးသမီးတစ်ဦးအနေဖြင့်နွေမိုးမရှောင် သည်တောတောင်များကို သွားလာ၍ မျှစ်ချိုး၊ကတက်ဥ(ဒေသအခေါ်သင်္ဘောဥ)တူးသည့်အလုပ်အပြင် တခြားအသက်မွေးစရာအလုပ်အကိုင်အခွင့်လမ်းဟူ၍လမ်းစမမြင်ကြောင်းဒေါ်မအေးနုက ရင်ဖွင့်သည်။

" တခြားအလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းဆိုတာဘာမှမရှိပါဘူး။ နွေမိုးမရှောင် တောထဲသွားနေရတာပဲ။ ဒါမှမလုပ်ရင် ထမင်းငတ်မှာလေ"ဟု ဒေါ်မအေးနုကပြောသည်။

သူမတွင်မွေးချင်းမောင်နှစ်မ၃ ဦးရှိသည်။ မိဘများမှာဆင်းရဲနွမ်းပါးလွန်း၍အစ်ကိုဖြစ်သူနှင့် သူမတို့နှစ်ဦးအား ကျောင်းအပ်နှံပညာသင်ကြားမပေးနိုင်ခဲ့ကြောင်းသိရသည်။ မောင်အငယ်ဆုံးကိုသာကျောင်းထားနိုင်ခဲ့ပြီး ယင်းအချိန်တွင်မူ သူမမှာ တောတောင်များတွင်မျှစ်ချိုး၊ကတက်ဥတူးသည့် ကြုံရာအလုပ်များဖြင့် မိသားစု စားဝတ်နေရေးကိုအားဖြည့်ခဲ့၇ကြောင်းဒေါ်မအေးနုကပြောသည်။

ဒေါ်မအေးနုတို့ ဗန်းဗွီးရွာကလေးတွင် သူမကဲ့သို့တောတောင်များထဲသွား၍ မျှစ်ချိုး၊ ကတက်ဥ တူးသည့် အလုပ်ဖြင့် အသက်မွေးသူအမျိုးသမီးဦးရေ ၂၀ကျော်ခန့်ထိရှိသည်။ ၄င်းတို့ထဲတွင် အသက် ၁၈ နှစ်အရွယ် အမျိုးသမီးငယ်များလည်းပါဝင်ပြီးမအေးနုတို့လို့ လူလတ်ပိုင်းအမျိုးသမီးများပင်ဖြစ်ကြောင်းသူမကပြောသည်။

မနက်ရောင်နီမပျိုးခင်ငါးနာရီလောက်ကပင် ကျေးရွာအနီးရှိတောတောင်များထဲသို့ ဖြတ်၍နှစ်နာရီခန့်လောက် သွားလာရသည်။လေးငါးယောက် တစ်အုပ်စုစီဖွဲ့၍မျှစ်ပေါက်ရာတောတောင်များသို့ သွားရောက်၇ပြီး ညနေ ၆ နာရီလောက်မှကျေးရွာသို့ပြန်ရောက်လေ့ရှိကြောင်း သူမကပြောသည်။

" မျှစ်ချိုးမယ့်တောကိုရောက်အောင်ရွာကနေတောတောင်တွေအများကြီးဖြတ်ရသေးတယ်။ နှစ်နာရီလောက်ထိ သွားရတယ်။အဲဒီတောင်ရောက်တော့မှမျှစ်စရှာကြတယ်။" ဟု ဒေါ်မအေးနုကပြောသည်။

တခါတရံတွင်တောကောင်များ၊မြွေနှင့်ကင်းပါးများကို တွေ့ရတတ်သော်လည်း သူမအစိုးရိမ်ဆုံးမှာမြေအောက်တွင် ရှိနေနိုင်သည့် မမြင်ရသောမြေမြှုပ်မိုင်းအန္တရာယ်ပင်ဖြစ်ကြောင်းသူမက ဆက်ပြောသည်။

ရခိုင်တိုက်ပွဲလက်ကျန်မြေမြှုပ်မိုင်းအန္တရာယ်များကလည်းဒေါ်မအေးနုတို့လို တောတောင်များတွင် ရှာဖွေအသက်မွေး၇သည့်အမျိုးသမီးများအတွက် အကြီးမားဆုံးစိန်ခေါ်မှုဖြစ်နေပြန်သည်။

၄င်းတို့ရွာတွင် ၂၀၁၈တိုက်ပွဲကာလတွင် မျှစ်ချိုးရန်သွားသည့် အသက်(၂၁)နှစ်အရွယ်အမျိုးသမီးငယ် မစန်းစန်းဝင်းမှာမြေမြှုပ်မိုင်းနင်းမိ၍ သေဆုံးခဲ့သည်။

အထူးသဖြင့်တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ရာ တောတောင်များတွင် ခြေချမိသည်နှင့် မည်သည့်အချိန် မြေမြှုပ်မိုင်းထ ပေါက်ကွဲမည်လဲဆိုသည့်စိုးထိတ်မှုနှင့်အတွေးက ရင်ထဲဝင်ရောက်လာတတ်ကြောင်း ဒေါ်မအေးနုကပြောသည်။

" ဒီဘက်မှာကတိုက်ပွဲဖြစ်ခဲ့တဲ့နေရာတွေရှိတယ်။ အဲဒီနေရာတွေမှာ ဟင်းရှာရပြီဆိုရင်ဘယ်အချိန်မိုင်းကွဲမလဲဆိုပြီး အမြဲတမ်းစိုးရိမ်မှုရှိတယ်။တစ်နေ့ထမင်းနှစ်နပ်ပုံမှန်စားရဖို့အတွက် အဲဒီလိုပဲ ရုန်းကန်နေကြ၇တာ" ဟု သူမကပြောပြသည်။

ရခိုင်တွင်ရက္ခိုင့်တပ်တော်နှင့် စစ်ကောင်စီတို့ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ၂၀၁၈ တိုက်ပွဲကာလ၊ ၂၀၂၀ပြည်နှစ် ဇွန်ကစတင်ခဲ့သည့် တကျော့ပြန်တိုက်ပွဲကာလများမှာလက်ရှိတွင်ရပ်နားနေသော်လည်း မြေမြှုပ်မိုင်းရှင်းလင်းရေးနှင့်ပတ်သက်၍နှစ်ဘက်စလုံးမှ ထိထိရောက်ရောက်ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်း မျိုးမရှိသေးပေ။

အပစ်ရပ်ထားစဥ်ကျေးလက်နေပြည်သူများ၏ အသက်အန္တရာယ်ကိုအမြဲခြိမ်းခြောက်စိန်ခေါ်နေသည့်
မြေမြှုပ်မိုင်းများကိုနှစ်ဘက်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များအနေဖြင့် စနစ်တကျရှင်းလင်းပေးရန်မျှော်လင့်ကြောင်း အရပ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတွင်တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသည့် မြိုလူငယ် ကိုနီထွန်းကပြောသည်။

" တိုက်ပွဲကာလတုန်းကလည်းမြေမြှုပ်မိုင်းကြောင့် သေတာတွေ၊ ကိုယ်လက်အင်္ဂါဆုံးရှူံးသွားသူတွေ အများကြီးရှိတယ်။ဒီမြေမြှုပ်မိုင်းတွေကမမြင်မတွေ့နိုင်တဲ့အတွက် ပြည်သူတွေရဲ့အသက်အန္တရာယ်ကို အမြဲခြိမ်းခြောက်နေတာမျိုးပါ။တောတောင်တွေမှာအသက်မွေးရတဲ့ ပြည်သူတွေကပိုပြီးတော့ မြေမြှုပ်မိုင်းအန္တရာယ်ကရှိတယ်။ဒီမြေမြှုပ်မိုင်းတွေကို တာဝန်ရှိတဲ့အဖွဲ့အစည်းတွေက ရှင်းလင်းပေးစေချင်တယ်"ဟု သူကပြောသည်။

မြေမြှုပ်မိုင်းအန္တရာယ်နှင့်ပတ်သက်၍ သတိပြုဆင်ခြင်နိုင်ရန်အသိပညာပေးမှုများကို ICRC ၊တခြား NGO နှင့်အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၊သတင်းမီဒီယာများမှ ရုပ်သံများ၊ရုပ်ပြကာတွန်းများကို မျှဝေအသိပေးမှုရှိခဲ့သော်လည်းဆင်းရဲနွမ်းပါးသည့်ကျေးလက်နေ ပြည်သူများမှာအင်တာနက်နှင့် သတင်းအချက်အလက်ရယူနိုင်မှု မရှိသလောက် နည်းပါး၍ ထိရောက်မှုမရှိလှဟုသူကထောက်ပြ ပြောဆိုသည်။

ဒေါ်မအေးနုမှာဗန်းဗွီးကျေးရွာကလေးမှ တောင်အနည်းငယ်ကိုဖြတ်၍ တစ်နာရီခန့်သွားလာရသည့်
အောင်မကျော်(မြို)ကျေးရွာသူတစ်ဦးဖြစ်သည်။ဗန်းဗွီးကျေးရွာသား တစ်ဦးနှင့်အိမ်ထောင်ကျ၍ သားသမီး ၃ ဦးရရှိခဲ့သည်။ သူမ၏အမျိုးသားမှာ ကျေးလက်နေဒေသခံများနည်းတူသစ်ခုတ်ဝါးခုတ်သည့်အလုပ်လုပ်ကိုင်သည်။

၂၀၁၈ခုနှစ်နောက်ပိုင်းကာလများတွင် ဒေါ်မအေးနုတယောက် မိသားစုဆိုသည့်စက်လှေကိုဦးဆောင်ပဲ့ကိုင်ရမည့် တာဝန်ကျရောက်လာခဲ့သည်။ သူမ၏ အမျိုး သားမှာပလက်၀မြို့နယ်ဘက်တွင် သစ်ထိုးသည့်လုပ်သားအဖြစ် သွားရောက်လုပ်ကိုင်နေစဥ်သစ်ပင်ပိ၍သေဆုံးခဲ့၇သည်။

ငယ်စဥ်ကပညာသင်ကြားခွင့်မရရှိခဲ့၍ ဘ၀ကိုခက်ခဲကြမ်းတမ်းစွာရုန်းကန်နေရသော်လည်း မိမိ၏သားသမီးများကိုမူ ပညာသင်ကြားတတ်မြောက်စေပြီး အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းကောင်းများ ရရှိစေချင်သည်ဟု သူမကပြောသည်။

" ဒီမျှစ်ချိုး၊ကတက်ဥတူးတာက တစ်ရက်ကို ၇၀၀၀၊နဲ့တစ်သောင်းကြားလောက်ရတယ်။ဒါနဲ့ပဲမိသားစုထမင်းစားတယ်။သားတွေသမီးတွေ ပညာသင်စရိတ်လည်းဒီအလုပ်နဲ့ပဲရှာနေတာပါ" ဟု ဆိုသည်။

ဒေါ်မအေးနုငယ်စဥ်ကအဝတ်ထည်လှလှလေးများဖန်တီးချုပ်လုပ်သည့် စက်ခြုပ်ဆရာမတစ်ဦး ဖြစ်ချင်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။သို့သော်လည်း ထိုပညာရပ်ကိုသင်ကြားနိုင်ရေးအခွင့်အလမ်းမှာအိပ်မက်အဖြစ်သာအငွေ့ပျံကွယ်ပျောက်သွားခဲ့ရကြောင်း သက်ပြင်းလေးတွဲစွာချရင်းသူမကပြောသည်။

" စက်ခြုပ်တဲ့ပညာကိုအရမ်းတတ်ချင်ခဲ့တာ။ ဒါပေမယ့်လည်း ဘ၀အခြေအနေအရသင်ကြားခွင့်မှ မ၇ခဲ့တာ" ဟု ပြောသည်။

ရခိုင်ကျေးလက်ဒေသနေအမျိုးသမီးအများစုမှာ ရှေးရိုးစဥ်လာအတွေးအခေါ်အယူအဆများအရ အခွင့်အရေးများဆုံးရှုံးနေရပြီး အဓိကအားဖြင့်ပညာသင်ကြားခွင့်ဆုံးရှုံးခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဒေသခံများကပြောသည်။

မြိုအမျိုးသမီးငယ်မလှဝင်းက" ကျွန်မတို့မြိုတွေထဲမှာဆို အရင်ကအတွေးအခေါ်အယူအဆတွေကကြီးစိုးနေတုန်းပဲ။ သမီးမိန်းကလေးဆိုရင် အတန်းပညာပြီးတဲ့ အထိသင်ကြားစရာ မလိုဘူးဆိုတဲ့ အတွေးတွေ၊ အချိန်တန် အိမ်ထောင်ကျရင်အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းရမယ်။ မိန်းကလေးတွေ ခရီးအဝေးမသွားရဘူးဆိုတဲ့ချုပ်ချယ် ကန့်သတ်တာတွေရှိနေတုန်းပဲ"ဟု ပြောသည်။

ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၄-၁၅ ခုနှစ်များတွင် ကျေးလက်နေအမျိုးသမီးများ ဘ၀ရပ်တည်နိုင်ရေးအတွက် အသက်မွေး ဝမ်းကျောင်းစက်ခြုပ်ပညာရပ်သင်တန်းများကိုအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတချို့က ဖန်တီးပေး ခဲ့သော်လည်းစစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းတွင်မူ မတွေ့ရတော့ကြောင်း၇ခိုင်အလင်းတံခါးအဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌ ဒေါ်ကျော့စိန်က ပြောသည်။

" အရင်၂၀၁၄ ခုနှစ်တွေမှာဆို ကျေးလက်က အမျိုးသမီးတွေကို အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း စက်ခြုပ်ပညာရပ်တွေအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းတွေက ပေးခဲ့တာတွေတွေ့ရတယ်။ အခုနောက်ပိုင်းမှာတော့အဲဒါတွေလည်း သိပ်မတွေ့၇တော့ဘူး" ဟု သူမကပြောသည်။

မည်သို့ပင်ဖြစ်စေလက်ရှိတွင်တော့ စစ်အာဏာသိမ်းမှုနှင့်နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများကြားတွင်ရခိုင်ကျေးလက်နေ ဒေသနေအမျိုးသမီးအများစုမှာ ထမင်းတနပ်ပုံမှန်ရန်အတွက်တောထဲတောင်ထဲခက်ခဲကြမ်းတမ်းသည့် အလုပ်များဖြင့် ရုန်းကန်ရှင်သန်နေကြ၇ဆဲဖြစ်သည်။

မနက်မိုးသောက်သည်နှင့်တဖွဲဖွဲကျဆင်းနေသည့် မိုးဖွဲများကြားတွင် ဒေါ်မအေးနုတို့ လူအုပ်စုကတော့အချမ်းဒဏ်ကို အန်တု၍ တောတောင်လျှိုမြောင်များကိုခက်ခဲကြမ်းတမ်းစွာဖြတ်သန်းပြီး ထမင်းနပ်မှန်ရေးအတွက်ဆက်လက် ရုန်းကန်နေ၇ဦးမည်သာ ဖြစ်လေသည်။(ပြီး)

ဆောင်းပါး

ဆက်စပ် အကြောင်းအရာများ

နောက်ဆုံးရသတင်းများ