"AA အနေဖြင့် တိုင်းပြည်၏ အနောက်ဘက်ခြမ်းက အမေ့လျော့ခံလူ့အသိုင်းအဝိုင်းများအတွက် တည်ငြိမ်မှုကိုဆောင်ကြဉ်းနိုင်ကြောင်းနှင့် ဒေသတွင်းနေထိုင်သူ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအားလုံးကိုအကာအကွယ်ပေးပြီး ကောင်းမွန်စွာအုပ်ချုပ်နိုင်ကြောင်း သက်သေပြရန် လိုအပ်နေသည်ဟုဆို"

ဂျွန်နသန်၊ နိရဉ္စရာ၊ ဩဂုတ် ၂၇/၂၀၂၄

အာရက္ခတပ်တော် (AA)သည်မြန်မာစစ်တပ်ကိုရခိုင်ပြည်ဒေသကြီးတစ်ခုလုံးမှ မကြာမီ တိုက်ခိုက်၊မောင်းထုတ်နိုင်တော့မည်ဟု ယူဆ၇ ကြောင်း ICG က ပြော ဆိုလိုက်သည်။

"မြန်မာ့မြေပေါ်ကရခိုင်ပြည်အတွက် တိုက်ပွဲ"ဆိုသည့် အစီရင်ခံစာကို International CrisisGroup(ICG) ကယနေ့တွင်ထုတ်ပြန်ခဲ့ရာတွင်အထက်ပါအတိုင်းထည့်သွင်းဖော်ပြခဲ့သည်။

စာမျက်နှာပေါင်း(၄၀)ခန့်ပါဝင်သည့်အဆိုပါအစီရင်ခံစာတွင် အာရက္ခတပ်တော်(AA)သည် မြန်မာနှင့်ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ်တွင် သီးခြားလွတ်လပ်သော နိုင်ငံငယ်တစ်ခုကိုတည်ဆောက်နေပြီးစစ်တပ်နှင့် စစ်မက်ဖြစ်ပွားစဉ်တွင် ရိုဟင်ဂျာများအပါအဝင် အရပ်သားအများအပြား ထိခိုက်သေဆုံးခဲ့၇သည်ဟု ဆိုသည်။

အာရက္ခတပ်တော်သည်ရိုဟင်ဂျာများနှင့် ၎င်းတို့အကြား ဆက်ဆံရေးအဖုအထစ်များကို ပြန်လည် ပြုပြင်ပြီး လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုစွပ်စွဲချက်များကို လွတ်လပ်စွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးခွင့် ပြုသင့်ကြောင်း ဒါကာနှင့်နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကမူ အာရက္ခတပ်တော်နှင့် ပူးပေါင်း၍ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှုနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာဘုံရည်မှန်းချက်များ အောင်မြင်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်မည့် နည်းလမ်းများကိုရှာဖွေဖော်ထုတ်သင့်ပါသည် ဟု ICG အကြံပြုထားသည်။

အာရက္ခတပ်တော်သည်မြန်မာနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်ခြားဒေသဖြစ်သော ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းနှင့်အလယ်ပိုင်းတစ်ခွင် နယ်မြေအများစုကို သိမ်းပိုက်ထားသည်။ ထိုဒေသကြီးတစ်ခုလုံးမှမြန်မာ စစ်တပ်ကိုမကြာမီတိုက်ခိုက်၊ မောင်းထုတ်နိုင်တော့မည်ဟု ယူဆ၇သည်။

စစ်ရေးအရအရေးနိမ့်နေစဉ် အသာစီးရရန် စစ်ကောင်စီသည် ရိုဟင်ဂျာမွတ်စလင်များကို တပ်သားသစ်စုဆောင်းခဲ့သည်။  အာရက္ခတပ်တော်၏တုံ့ပြန်စစ်ဆင်ရေးအတွင်း ရိုဟင်ဂျာ အရပ်သားများအပေါ်ဆိုးဆိုးရွားရွား လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်ကြောင်း သတင်းများ ကျယ်ပြန့်စွာထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။

သီးခြားလွတ်လပ်သည့် နိုင်ငံငယ်အဖြစ်ပေါ်ထွက်လာမည့် ၎င်း၏ ထိန်းချုပ်နယ်မြေကို အုပ်ချုပ်ရန် အာရက္ခတပ်တော်ကကြိုးပမ်းစဉ် ရခိုင်ပြည်နယ်သည် လွန်စွာကြီးမားသော လူသားချင်း စာနာ ထောက်ထားမှု ဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့နေရသည်။  စစ်ကြောင့်ဒေသခံများ အရေအတွက် သိန်းနှင့်ချီ၍ နေရပ်စွန့်ခွာကြ၇သည်။

ထို့ပြင်မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ကုန်စည်ပစ္စည်းများ အေအေ၏ နယ်မြေများသို့ မဝင်ရောက်စေရန်စစ်တပ်က ပိတ်ဆို့ထားရာ အရပ်သားများ ထိုဒဏ်ကို ခံစားနေ၇သည်။

နိုင်ငံတော်အစိုးရများနှင့်သာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရာတွင် အသားကျနေပြီဖြစ်သည့် နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများ အနေဖြင့်လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုများနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကို ဖြေရှင်းရမည့်နည်းလမ်းများကို နိုင်ငံတော်အစိုးရမဟုတ်သော အာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်း တစ်ရပ်နှင့် ပူးပေါင်း၍ ဆုံးဖြတ်၊အဖြေရှာ၇မည်ဖြစ်သည်။

အာရက္ခတပ်တော်အနေဖြင့်ဆူလွယ်နှပ်လွယ် သဘောထား၊ ပြောဆိုချက်များကို ရှောင်ရှားပြီး အရပ်သားများကိုအကာအကွယ်ပေးသင့်ပါသည်။

ထို့ပြင်သတင်းထွက်ပေါ်သည့် အရပ်သားများအပေါ် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို အများ လက်ခံနိုင်သည်အထိ စုံစမ်းစစ်ဆေးသင့်ပြီးရိုဟင်ဂျာခေါင်းဆောင်များနှင့် သင့်မြတ်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်များအတွက်ဆွေးနွေးအဖြေရှာသင့်ပါသည်။

အခြားအန္တရာယ်များနှင့်ဥပဒေပိုင်းဆိုင်ရာ အကန့်အသတ်များကို ဂရုပြုပြီးသကာလ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အစိုးရအနေဖြင့်နယ်စပ်ဒေသ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးရှေးရှု၍ အာရက္ခတပ်တော်နှင့် ထိတွေ့ ဆက်ဆံသင့်ပါသည်။

နိုင်ငံတကာအလှူရှင်များကမူရခိုင်ပြည်နယ်တစ်ဝန်း လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ပေးအပ်နိုင်ရန် နည်းလမ်းများကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်သင့်ပါသည်။

၂၀၂၃နှောင်းပိုင်းတွင်ရခိုင်ပြည်နယ်ကို သိမ်းပိုက်အုပ်ချုပ်ရန် စစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ် ဆင်နွှဲခဲ့သည့် အာရက္ခတပ်တော်(AA )သည် မြန်မာနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နှစ်နိုင်ငံကြား နယ်စပ်ဒေသတွင် လူဦးရေ တစ်သန်းခန့်နေထိုင်သည့် အကျယ်အဝန်းရှိသော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နယ်မြေ တစ်ခု ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။

ထိုစဉ်မြန်မာစစ်တပ်က အရပ်သားနှင့် အေအေတပ်ဖွဲ့ဝင်များကို ခွဲခြားခြင်းမပြုဘဲ လုံးထွေး ရောကျိတ်သည့် တိုက်ခိုက်မှုများဖြင့်ပြန်လည်တုံ့ပြန်သည့်အပြင် ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းရှိ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားရာဒေသများသို့ကုန်စည်စီးဆင်းမှုကို ပိတ်ပင်ခဲ့ရာ ဒေသခံများအဖို့ စားဝတ်နေရေးအလွန်ကျပ်တည်းလျက်ရှိသည်။

ထိုသို့ တိုက်ခိုက်၊ ပိတ်ဆို့၊ဖြတ်တောက်မှုများရှိသည့်တိုင် လူများစု ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ၇ခိုင်လူမျိုးတို့၏ထောက်ခံမှု အပြည့်အ၀ရရှိသော အာရက္ခတပ်တော်သည်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းရှိ မွတ်စလင် ရိုဟင်ဂျာများအများစုနေထိုင်ရာ မြို့နယ်များသို့ပါ စစ်ရေးအ၇ ချဲ့ထွင်နိုင်ခဲ့သည်။

ထိုမြို့နယ်များတွင်အာရက္ခတပ်တော်ကအရပ်သား မွတ်စလင် ရိုဟင်ဂျာများကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်းစွပ်စွဲချက်များ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။

အဆိုပါဒေသများနှင့်နယ်စပ်တစ်လျှောက် ၎င်း၏ထိန်းချုပ်မှုကို လက်မလွှတ်ရစေရန် အရူး မီးဝိုင်းနေသော စစ်ကောင်စီသည်ရိုဟင်ဂျာများကို တပ်သားသစ်အဖြစ် စုဆောင်းသည့်အပြင် ၎င်းတို့နှင့်ပူးပေါင်းကြံစည်ကာ ၇ခိုင်တို့၏ နေအိမ်များကို ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။

ရှုပ်ထွေးသောအခြေအနေများ တည်ငြိမ်သွားမည့် နောင်တစ်ချိန်တွင်  အာရက္ခတပ်တော်သည်ရခိုင်ပြည်နယ်ကို အမှန်တကယ် အုပ်ချုပ်မည့် အာဏာပိုင် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ်ထွက်ပေါ်လာရန် အလွန်နီးစပ်နေပြီ ဖြစ်သည်။

သို့ဖြစ်ရာနိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအနေဖြင့် အာရက္ခတပ်တော်နှင့်ဆက်ဆံမည်လော၊ ဆက်ဆံမည်ဆိုပါကမည်သို့မည်ပုံ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်နည်း စသည့် မေးခွန်းများကို အဖြေရှာရန်လိုအပ်နေသည်။

မိမိအာဏာပိုင်သသည့်နယ်မြေအတွင်း တည်ငြိမ်မှုရှိစေရန် အာရက္ခတပ်တော်သည်ရိုဟင်ဂျာများနှင့် ၎င်းတို့အကြား ဆက်ဆံရေးအဖုအထစ်များကို ပြန်လည်ပြုပြင်ပြီးလူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု စွပ်စွဲချက်များကို လွတ်လပ်စွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးခွင့်ပြုသင့်ပါသည်။

ထို့ပြင် ဒါကာအစိုးရနှင့် နိုင်ငံတကာအလှူရှင်များထံသို့ ဆက်သွယ်ပြီး လူသားချင်းစာနာမှု အထောက်အပံ့နှင့် အကူအညီများတောင်းခံသင့်ပါသည်။

ဒါကာနှင့် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းကမူ ရက္ခိုင့်တပ်တော်နှင့်ပူးပေါင်း၍ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ဘုံရည်မှန်းချက်များအောင်မြင်အောင် ဆောင်ရွက်နိုင်မည့် နည်းလမ်းများကို ရှာဖွေ ဖော်ထုတ်သင့်ပါသည် ဟု ICG ၏အစီရင်ခံစာတွင်ဖော်ပြထားသည်ကိုတွေ့၇သည်။

လအနည်းငယ်အတွင်းအာရက္ခတပ်တော်သည်မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း အစိုးရမဟုတ်သော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ထိန်းချုပ်သည့် ဒေသများအနက် နေထိုင်သူ လူဦးရေသာမက အကျယ်အဝန်း အ၇ပါ အကြီးမား၊ အကျယ်ပြန့်ဆုံးကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်သည့် နယ်မြေကြီးတစ်ခုကို သိမ်းပိုက်၊ဖန်တီးနိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သည်။

အာရက္ခတပ်တော်သည်မဝေးတော့သည့် ကာလတစ်ခုတွင် ရခိုင်တစ်ပြည်လုံးနီးပါးကို သိမ်းပိုက်တော့မည်အထိစစ်ရေးအရ အသာစီး၇နေသည်။

အောင်မြင်မှု၏အရင်းအနှီးကလည်း ကြီးလှပြီး ပြည်နယ်အတွင်းနေထိုင်သော အရပ်သားများ၏ အသက်၊ သွေး၊ချွေးတို့ပါ စတေးရသည်။ တိုက်ပွဲများကြောင့် ရခိုင်နှင့် ရိုဟင်ဂျာ အသိုင်းအဝိုင်းနှစ်ခုလုံးက အရပ်သားများ သိန်းနှင့်ချီ၍ နေရပ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေး၇သည်။

စစ်ကောင်စီကနေ့စဉ်နီးပါး အရပ်သားများကိုပစ်မှတ်ထား၍ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများပြုလုပ်လျက်ရှိသည်။

စစ်မက်ဖြစ်ပွားရာကာလအတွင်း စစ်ကောင်စီရော၊ အာရက္ခတပ်တော်ကပါအရပ်သားများအပေါ် အလွန်ဆိုးဝါးလှသော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကျူးလွန်ခဲ့ကြောင်း ယုံကြည်ရလောက်သည့် စွပ်စွဲချက်များလည်း ထွက်ပေါ်လာသည်။မေလနှောင်းပိုင်းတွင် စစ်ကောင်စီတပ်ဖွဲ့ဝင်များသည် ပြည်နယ်မြို့တော် စစ်တွေအနီးဆင်ခြေဖုံးအရပ်ရှိ ကျေးရွာတစ်ရွာတွင် ရခိုင်လူမျိုးအရပ်သား အများအပြားကို အစုလိုက်အပြုံလိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြောင်း စွပ်စွဲချက်များ ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။

ထိုအစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုမှာ ၂၀၂၁နောက်ပိုင်း စစ်တပ်ကျူးလွန်ခဲ့သော အဆိုးရွားဆုံးရက်စက်ယုတ်မာမှုများအနက် တစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။

မကြာသေးမီကလည်းအာရက္ခတပ်တော်သည်ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းရှိ မောင်တောမြို့ကို သိမ်းပိုက်ရန် စစ်တပ်နှင့်စစ်မက်ခင်းနေစဉ် ရိုဟင်ဂျာအရပ်သား ၂၀၀ခန့်သတ်ဖြတ်ခံရမှုအတွက် တာဝန်ရှိကြောင်းစွပ်စွဲချက်များ ကျယ်ကျယ်လောင်လောင် ထွက်ပေါ်ခဲ့သည်။

စစ်ရေးအရအာရက္ခတပ်တော်သည်မြန်မာစစ်တပ်ကို အဖက်ဆယ်မရသည့် ရှုံးပွဲများဖြင့် ရခိုင့်မြေမှ အပြီးသတ်ချေမှုန်းနိုင်ရန် သေချာသလောက်ရှိနေချိန်တွင် ၎င်းအတွက် နိုင်ငံရေးအရစိန်ခေါ်မှုများရှိနေသည်။

အေအေတပ်ဖွဲ့၏နိုင်ငံရေးလက်ရုံးအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် ရခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်တွင် အာရက္ခတပ်တော်ကသိမ်းယူထားသည့် နယ်မြေနှင့် ထိုနယ်မြေတွင် နေထိုင်သူ အရပ်သားများကိုအုပ်ချုပ်နိုင်စွမ်းနှင့် ထိုသို့အုပ်ချုပ်ရန် လူ့စွမ်းအားနှင့်အခြားအရင်းအမြစ်များ အပြည့်အ၀ ရှိ၊ မရှိက မသေချာလှပေ။

ပို၍မကျိန်းသေသည်မှာအေအေတပ်ဖွဲ့က ၎င်းထိန်းချုပ်ရာ ဒေသတွင် တည်ငြိမ်မှု ဆောင်ကြဉ်း နိုင်ပါ့မလား ဆိုသည့် အချက်ပင်ဖြစ်သည်။

၇ခိုင်လူထုသည်အေအေတပ်ဖွဲ့ကို အပြည့်အ၀ ထောက်ခံထားသည်ဖြစ်ရာ ၎င်းထိန်းချုပ်ရာဒေသများရှိပြည်သူများ လက်တလောကြုံတွေ့နေ၇သည့် နိစ္စဓူ၀ ပြဿနာများကို လက်ရှိတွင် စိတ်ရှည် သည်းခံပေလိမ့်မည်။

ထိုကာလအတွင်းအာရက္ခတပ်တော်အနေဖြင့်အခြေခံကျသည့် ပြဿနာများ ဖြစ်သော လျှပ်စစ်မီးနှင့် အင်တာနက်လိုင်း မရရှိခြင်း၊ မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည့်အများပြည်သူဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းများ ဆုံးရှုံးရခြင်းနှင့် စစ်မီးကြောင့်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ နာလံမထူနိုင်ခြင်းတို့ကို ကုစား၍ အဖြေရှာ၇မည် ဖြစ်ပါသည်။

သို့သော်၇ခိုင်လူထုက ထိုဒဏ်များကို အချိန်မည်မျှကြာသည်အထိ အောင့်အည်းသည်းခံနိုင်မည်နည်း ဆိုသည်ကိုမူ မည်သူမျှ မသိနိုင်ပေ။

လက်တွေ့အလုပ်ဖြစ်သည့်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ပြည်နယ်တစ်ခု တည်ဆောက်ရာတွင် အာရက္ခတပ်တော်သည်အလွန်နက်နဲသော စိန်ခေါ်မှုများ ကြုံတွေ့နေ၇သည်။

၇ခိုင်ပြည်နယ်တွင်အလွယ်တကူ အသုံးချနိုင်သည့် သဘာ၀သယံဇာတ အနည်းငယ်သာထွက်ရှိသည်။

ထို့ပြင်အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများဖြစ်သော ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အိန္ဒိယ စသည့်နိုင်ငံများနှင့်မြန်မာအကြား ရခိုင်ပြည်နယ်မှတစ်ဆင့် ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံရေးမှာပြောပလောက်အောင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုမရှိပေ။

အဆိုပါနှစ်နိုင်ငံသည်တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့ကဲ့သို့ ၎င်းတို့နှင့်မြန်မာနယ်စပ်တစ်လျှောက်အခြေစိုက်သော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့များကို ထိတွေ့ဆက်ဆံခြင်း မပြုဘဲခပ်ကင်းကင်းနေလေ့ရှိသည်။

အကျိုးဆက်အနေဖြင့်ရခိုင်ပြည်နယ်သည် အခြေခံစားသောက်ကုန်နှင့် ဆေးဝါးကဲ့သို့ မရှိမဖြစ်လိုအပ်သောကုန်စည်ပစ္စည်းများအတွက် စစ်ကောင်စီထိန်းချုပ်သော မြန်မာပြည် အလယ်ပိုင်းဒေသကိုအကြီးအကျယ် မှီခို၇သည်။

ထို့ပြင်လျှပ်စစ်မီး၊ ဆက်သွယ်ရေးနှင့် ဘဏ်လုပ်ငန်းဝန်ဆောင်မှုများအတွက် နေပြည်တော်၏အာဏာစက်လက်တံများကို ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး အားပြု၇သည်။

တစ်ဆက်တည်းတွင်တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယနှစ်နိုင်ငံလုံးသည် မဟာဗျူဟာမြောက်ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်များကြောင့် ရခိုင်မြေတွင် ဩဇာတည်ဆောက်ရန် ကြိုးပမ်းနေကြသည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကမူရခိုင်ပြည်နယ်က ထွက်ပြေးလာသည့် အရေအတွက် တစ်သန်းခန့်ရှိသောရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်များကို ဆောလျင်စွာ နေရပ်ပြန်ပို့ရန် စိတ်အားထက်သန်နေသည်။

နိုင်ငံကြီးများ၏ရှုပ်ထွေးလှသော အကျိုးစီးပွားရပ်ဝန်းတွင် ခလုတ်မထိ၊ ဆူးမငြိဘဲ လမ်းကြောင်းမှန်ရှာဖွေနိုင်ရေးသည် ရက္ခိုင့်တပ်တော်အတွက်မူ အလွန်တရာ အရေးကြီးလှပါသည်။

ဆိုးကျိုးသံသရာလည်နေခဲ့သဖြင့်၁၉၄၂ကတည်းက ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းရှိ လူ့အသိုင်းအဝိုင်း နှစ်ခုအကြား တည်ရှိခဲ့သည့်သိမ်မွေ့နက်နဲသော ဆက်ဆံရေးများကို စီမံခန့်ခွဲရာတွင်လည်း အာရက္ခတပ်တော်သည်စိန်ခေါ်မှုများ ကြုံတွေ့နေ၇သည်။

အထူးသဖြင့်ပြည်နယ်အတွင်း လူများစုဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်ရခိုင်များနှင့်ရခိုင်မြောက်ပိုင်းတွင် ပိုမိုအားကောင်းသော်လည်း ပြည်နယ်အတွင်း လူနည်းစုဖြစ်သောမွတ်စလင်ရိုဟင်ဂျာများ အကြား လူမျိုးရေးအသွင်ဆောင်သည့် ပဋိပက္ခများကသမိုင်းတစ်လျှောက် ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

ဖေဖော်ဝါရီမှစတင်၍စစ်ကောင်စီသည် မီးခဲပြာဖုံး အခြေအနေတွင် ရှိနေသေးသည့် လူမျိုးရေး ပဋိပက္ခကို မီးလောင်ရာလေပင့်ရန်ကြိုးပမ်းလာသည်။

အာရက္ခတပ်တော်ကိုတိုက်ခိုက်ရန် ရိုဟင်ဂျာများကို အတင်းအကျပ် လူသစ်စုဆောင်းခဲ့သည့်အပြင် စစ်တပ်သည်တစ်ချိန်က ၎င်းကိုယ်တိုင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အစည်းများအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သောရိုဟင်ဂျာလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များနှင့်ပင် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။

အဆိုပါရိုဟင်ဂျာလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့များသည်လည်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွင်းက ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းများမှ လူငယ်လူရွယ်များနှင့် အရွယ်မရောက်သေးသည့်ယောကျာ်းလေးများကိုပါ လူသစ်စုဆောင်းခဲ့သည်။ စုဆောင်းသည့် လူငယ်များကို၎င်းတို့တပ်ဖွဲ့အတွင်း တပ်သားသစ်များအဖြစ် သွတ်သွင်းသလို စစ်ကောင်စီထံသို့လည်းပေးပို့သည်။

ရိုဟင်ဂျာအများအပြားသည်အတင်းအဓမ္မ လူသစ်စုဆောင်းခံခဲ့ရသည်။ သို့ရာတွင် အချို့ ရိုဟင်ဂျာများကမူ စစ်မှုထမ်းရန်၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် လိုလိုလားလား စာရင်းပေးသွင်းခဲ့ကြသည်။

၎င်းတို့သည်ရခိုင်လူမျိုး အရပ်သားများကို တိုက်ခိုက်ရာတွင် ပါဝင်ကြောင်းနှင့် နေအိမ်များအစုလိုက်၊ အပြုံလိုက် မီးရှို့ဖျက်ဆီးသည့် အဖျက်အမှောင့်လုပ်ငန်းများတွင်ကျူးလွန်ကြောင်း စွပ်စွဲမှုများ ထွက်ပေါ်လာသည်။

ထိုအပြုအမူများသည်အာရက္ခတပ်တော်ခေါင်းဆောင်များကို ဒေါသထွက်စေခဲ့သည်။

တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့်အေအေတပ်ဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်က မကြာသေးမီက ပွဲဆူစေသည့် မှတ်ချက်အချို့ပြောဆိုရေးသားခဲ့ရာ ယိုယွင်းနေပြီးဖြစ်သော လူ့အသိုင်းအဝိုင်းနှစ်ခုအကြားကလူမျိုးရေး တင်းမာမှုများကိုပိုမိုဆိုးရွားစေခဲ့သည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းရှိရိုဟင်ဂျာများ အများစုနေထိုင်သောဘူးသီးတောင်နှင့် မောင်တောမြို့နယ်များတွင်ပြင်းထန်လှသော တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားစဉ်အတွင်း အေအေတပ်ဖွဲ့ဝင်များသည်ရိုဟင်ဂျာများအပေါ် အလွန်ဆိုးရွားလှသော လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများကျူးလွန်ခဲ့ကြောင်း စွပ်စွဲချက်များ ထွက်ပေါ်လာသည်။

၎င်းတို့အနက်ဩဂုတ်လ ၅ရက်နေ့က ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရိုဟင်ဂျာများကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်မှုလည်းပါဝင်ပြီး အေအေတပ်ဖွဲ့ကမူ အဆိုပါစွပ်စွဲချက်များကို ငြင်းဆန်ထားသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်သည်လက်ရှိတွင် ဘေးအန္တရာယ်ပတ်ပတ်လည် ဝိုင်းရံနေသည့် လမ်းဆုံ၊ လမ်းခွသို့ရောက်ရှိနေသည်။ ထိုအခြေအနေတွင် ရခိုင်နှင့် ရိုဟင်ဂျာ အသိုင်းအဝိုင်းနှစ်ခုလုံး၏ခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့်သမိုင်းရန်ကြွေးများကို အပြန်အလှန်လက်စားချေသည့် ဆိုးကျော့သံသရာထက် ကျော်လွန်၍အမြော်အမြင် ကြီးစွာဖြင့် တင်းမာမှုများကို လျှော့ချသင့်ပါသည်။

နှစ်ဘက်လုံးကအဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေသည့် သဘောထား၊ ပြောဆိုချက်များကို ရှောင်ကြဉ်ပြီး နောက်ထပ်သွေးထွက်သံယို ပဋိပက္ခများ ထပ်မဖြစ်လာစေရန် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများ စတင် သင့်ပါသည်။

ထို့ပြင်စစ်တပ်က နှစ်ဘက်အသိုင်းအဝိုင်းကို ရန်တိုက်ပေးသည့် လုပ်ဆောင်ချက်များကိုလည်းအယုံမလွယ်သင့်ပေ။

အာရက္ခတပ်တော်ကမူ၎င်း၏ လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့ဝင်များအနေဖြင့် အရပ်သားများကို အကာအကွယ်ပေးခြင်း၊၎င်းတို့၏ လူ့အခွင့်အရေးများကို လေးစားခြင်း စသည်တို့ကို တိတိကျကျ လိုက်နာရန်ကြပ်မတ်သင့်ပါသည်။

ရိုဟင်ဂျာများကို၎င်း၏အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားတွင် ပိုမိုခန့်အပ်သင့်ပြီး အေအေတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု စွပ်စွဲချက်များကို လွတ်လပ်စွာ စုံစမ်းစစ်ဆေးရန်ခွင့်ပြုသင့်ပါသည်။ အဆိုပါ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို လက်တွေ့ဖြစ်နိုင်သည့်အချိန်တွင်အမြန်ဆုံး စတင်သင့်ပါသည်။

ပြည်တွင်းရေးစိန်ခေါ်မှုများရှိသည့်တိုင်ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရနှင့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းသည် ရခိုင်ပြည်နယ်အရေးနှင့်ပတ်သက်လာလျှင် အရေးကြီးသည့် အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေသည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကြားဖြတ်အစိုးရ အနေဖြင့် အာရက္ခတပ်တော်အပေါ်မည်သို့ပင် သဘောထားရှိစေကာမူ မိမိ၏နယ်စပ်တံခါး၀တွင် ထာ၀ရကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသတစ်ခုဖြစ်လာသည်အထိ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံငယ်တစ်ခု ထူထောင်နိုင်သည်အထိ နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်ရှိသည့်အေအေတပ်ဖွဲ့နှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုကို ပို၍တိုးချဲ့သင့်ပါသည်။

တစ်ချိန်တည်းတွင်ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သံတမန်များအနေဖြင့် ရိုဟင်ဂျာများကို လူသားဆန်ဆန်နှင့်ဂုဏ်သိက္ခာရှိစွာဖြင့် ဆက်ဆံရန်မှာ အရေးကြီးကြောင်းကို အေအေတပ်ဖွဲ့သို့ သတင်း စကားပါးသင့်ပါသည်။

နယ်စပ်ဒေသ တည်ငြိမ်မှုရှိစေရန်နှင့်သာမန်မဟုတ်သည့် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ရွှေ့ပြောင်းသွားလာမှု၏ အကြောင်းရင်းခံများကိုဖြေရှင်းသည့် အနေဖြင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရသည် အဆိုပါဒေသသို့လူသားချင်းစာနာမှုအကူအညီများထောက်ပံ့မှုကို ပိုမိုတိုးမြှင့်ရန်ခွင့်ပြုသင့်ပါသည်။

ထို့ပြင်နှစ်နိုင်ငံအကြား နယ်ခြားဒေသဖြတ်၍ ကုန်သွယ်မှုကိုလည်း ပို၍တိုးမြှင့်သင့်ပါသည်။

နောက်ဆုံးအနေဖြင့်ဒါကာအစိုးရသည် ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် လုံခြုံရေးပိုမိုတိုးမြှင့်သင့်ပြီးလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ ထင်ရာစိုင်းအုပ်စိုးနေမှုကို ထိန်းချုပ်၊လျှော့ချသင့်သည့်အပြင် စစ်မှန်သော ရိုဟင်ဂျာအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ ပေါ်ပေါက်လာရန်ခွင့်ပြုသင့်ပါသည်။

ထို့ပြင်နှစ်နိုင်ငံအကြား နယ်ခြားဒေသဖြတ်၍ ကုန်သွယ်မှုကိုလည်း ပို၍တိုးမြှင့်သင့်ပါသည်။

နောက်ဆုံးအနေဖြင့်ဒါကာအစိုးရသည် ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် လုံခြုံရေးပိုမိုတိုးမြှင့်သင့်ပြီးလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ ထင်ရာစိုင်းအုပ်စိုးနေမှုကို ထိန်းချုပ်၊လျှော့ချသင့်သည့်အပြင် စစ်မှန်သော ရိုဟင်ဂျာအရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ ပေါ်ပေါက်လာရန်ခွင့်ပြုသင့်ပါသည်။

အခြားနိုင်ငံတကာအစိုးရများအနေဖြင့်ရခိုင်ပြည်နယ်အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဒေသများရှိ ပဋိပက္ခဒဏ်သင့်လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအားလုံးထံသို့ လူသားချင်း စာနာထောက်ထား ကူညီမှုများပိုမိုတိုးတက်စေရန်နှင့် ထောက်ပံ့မှုများ ပိုမိုတိုးမြှင့်ပေးနိုင်ရန် အာရက္ခတပ်တော်နှင့်သာမကမြန်မာ၏အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့်ပါ ဆက်ဆံ၍ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မည့်နည်းလမ်းများကို ရှာဖွေဖော်ထုတ် သင့်ပါသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းကဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများကြောင့် အထူးသဖြင့် အာရက္ခတပ်တော်ကဲ့သို့ ပြည်နယ်ကိုအမှန်တကယ်အုပ်ချုပ်မည့် အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်နှင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်ရေးသည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအတွက်မူ အကျပ်ရိုက်စရာ အခြေအနေဖြစ်သည်။

အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော်တည်ရှိပြီး နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးစနစ်သည် ထိုသို့ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများအတွက် ဥပဒေကြောင်းအရသာမက လက်တွေ့သဘောအရပါ နိုင်ငံတော် အစိုးရများကိုအထူးအခွင့်အရေးများ ပေးအပ်ထားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

ထိုသို့အကျပ်ရိုက်စရာဖြစ်သည့်တိုင် Crisis Group က ကြုံကြိုက်သည့်အခါတိုင်း အကြံပြုသလို အိမ်နီးချင်းနှင့်အလှူရှင်နိုင်ငံများအနေဖြင့် ရခိုင်ပြည်နယ်ကို မြေပြင်တွင်လက်တွေ့အုပ်ချုပ်သူများနှင့် ပူးပေါင်း၍ ဘုံရည်မှန်းချက်များကိုအကောင်အထည်ဖော်ခြင်းဖြင့် အကြီးမားဆုံးသော လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှုနှင့်လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ တိုးတက်မှုများကို ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်ပါသည်။

ထိုသို့ပူးပေါင်းရာတွင်လည်း ကျွဲကူးရေပါ လိုက်ပါလာမည့် လူ့အခွင့်အရေး၊ ပဋိပက္ခနှင့်ဥပဒေကြောင်း အရပေါ်ပေါက်လာနိုင်သည့် အန္တရာယ်များကို သာမက အခြားကန့်သတ်ချက်များကိုပါ ဂရုပြုသင့် ပါသည်။

အာရက္ခတပ်တော်ကမူလက်ရှိတွင် ခက်ခဲသည့် စာမေးပွဲတစ်ရပ်ကို ဖြေဆိုနေ၇ချိန်ဖြစ်သည်။

အေအေတပ်ဖွဲ့သည်မြန်မာစစ်တပ်ကို ၇ခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းက စစ်မြေပြင်တွင် အပြတ်အသတ်ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။

သို့သော်၎င်းအနေဖြင့် တိုင်းပြည်၏ အနောက်ဘက်ခြမ်းက အမေ့လျော့ခံ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းများ အတွက် တည်ငြိမ်မှုကိုဆောင်ကြဉ်းနိုင်ကြောင်းနှင့် ဒေသတွင်းနေထိုင်သူ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းအားလုံးကိုအကာအကွယ်ပေးပြီး ကောင်းမွန်စွာအုပ်ချုပ်နိုင်ကြောင်း သက်သေပြရန် လိုအပ်နေသည်ဟုICG ၏အစီရင်ခံစာတွင်ဖော်ပြထားသည်။ Source/International Crisis Group

( မှတ်ချက်။  ။ ICG ၏ မူရင်း အစီရင်ခံစာပါ အသုံးအနှုန်းအတိုင်း ဖော်ပြလိုက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အဓိက ICG ၏ အစီရင်ခံစာအပေါ် သုံးသပ်ဝေဖန် ဆန်းစစ်နိုင်ရန် ရည်ရွယ်၍ ဤအစီရင်ခံစာအား ဖော်ပြပေးလိုက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။)