“ အပူလျှပ်ပြီးအပြင်းအထန်ဖြစ်ပြီဆိုရင် လေဖြတ်တာတို့ဖြစ်တတ်တဲ့အပြင် အဆိုးရွားဆုံးကတော့အချိန်မီမကုသရင် အသက်ဆုံးရှုံးတဲ့အထိဖြစ်နိုင်ပါတယ်”

နိရဥ္စရာ၊ မတ် ၂၃ /၂၀၂၃ (ကျန်းမာရေးအသိပညာပေး အင်တာဗျူး)

နွေရာသီရောက်လာပြီဆိုတာနဲ့အပူချိန်လွန်ကဲမှုကြောင့် နေရာဒေသအသီးသီးက ပြည်သူတွေမှာ အပူလျှပ်တာတွေဖြစ်လေ့ဖြစ်ထရှိတတ်ပါတယ်။

အပူလျှပ်ရောဂါနဲ့ပတ်သက်ပြီး အပူကြောင့်ကြွက်တက်ခြင်း၊ အပူကြောင့် အားအင်ကုန်ခမ်းခြင်းနဲ့ အပူလျှပ်ခြင်းဆိုပြီးကျန်းမာရေးကျွမ်းကျင်သူတွေက အဆင့်သုံးဆင့် ခွဲခြားထားတာတွေ့၇ပါတယ်။အထူးသဖြင့် ကြွက်တက်တဲ့ အဆင့်၊ အားအင်ကုန်ခမ်းတဲ့အဆင့်မှာ သိမယ်ဆိုရင်အပူလျှပ်တဲ့အထိ မဖြစ်၇အောင် ကာကွယ်ကုသနိုင်တယ်လို့လည်း သိ၇ပါတယ်။

အပူလျှပ်ရောဂါဖြစ်ပြီဆိုရင် ခန္ဓာကိုယ်အပူချိန်၁၀၄ ဒီဂရီဖာရင်ဟိုက် (သို့မဟုတ်) ၄၀ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ်ထက် ပိုမြင့်ခြင်း၊ကြွက်တက်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်း၊ မအီမသာအော့အန်ခြင်း၊ ရင်တုန်ခြင်း၊ခေါင်းအလွန်ကိုက်ခြင်း၊ အသက်ရှူမြန်ပြီး မောပန်းလွယ်ခြင်း၊ ခြေကုန်လက်ပမ်းကျခြင်း၊စိတ်အာရုံစုစည်းလို့ မ၇ခြင်းတို့ ခံစားရနိုင်တယ်လို့ သိ၇ပါတယ်။

ဒီလိုအပူလျှပ်ရောဂါပြင်းထန်ဖြစ်ပွားပြီး အချိန်မီမကုသဘဲပေါ့လျော့နေထိုင်မိရင် လေဖြတ်တာအပြင် အသက်ဆုံးရှုံးတဲ့အထိ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက ပြောဆိုထားကြပါတယ်။

နွေရာသီမှာအဖြစ်များတဲ့ အပူလျှပ်ရောဂါကဘယ်လို လူမျိုးတွေမှာ အဖြစ်များလဲ။ အပူလျှပ်ရောဂါ ဝေဒနာခံစားရရင်ဘယ်လိုနည်းလမ်းတွေနဲ့ကုသနိုင်လဲ။ အပူလျှပ်ရောဂါမဖြစ်၇အောင် ဘယ်လိုမျိုး ကာကွယ်နေထိုင်သင့်လဲဆိုတာကိုကျောက်တော်မြို့နယ်ဆေးရုံကြီးက ဆေးရုံအုပ် ဒေါက်တာသန်းထွန်းဦးကိုနိရဥ္စရာအကြီးတန်းသတင်းထောက်တစ်ယောက်က မေးမြန်းထားပါတယ်။

(နိရဉ္စရာ)- ပထမဆုံးအနေနဲ့ဘယ်လိုရာသီဥတုအခြေအနေမျိုးတွေကြောင့် အပူလျှပ်ရောဂါ ဖြစ်တတ်တယ်ဆိုတာနည်းနည်းပြောပြပေးပါဒေါက်တာခင်ဗျား။
(Dr)- အဓိကကတော့အပူလျှပ်တဲ့ရောဂါဖြစ်စေတာက နွေရာသီမှာ အဆမတန်အပူချိန်လွန်ကဲရာက ဖြစ်တတ်ပါတယ်။အပူချိန်ပြင်းတော့ အပူချိန်ကိုမခံနိုင်တော့ဘဲ ချွေးထွက်များပြီးရေဓာတ်တို့၊ ဆားဓာတ်တို့ ဆုံးရှုံးရာကနေ အပူ စလျှပ်နိုင်ပါတယ်။

(မေး) - အပူလျှပ်တယ်ဆိုရင်ဘယ်လို လက္ခဏာစတင်ဖြစ်ပေါ်တတ်လဲ။ နည်းနည်း ရှင်းပြပေးပါလား။
(ဖြေ)- အပူလျှပ်ရင်ဖြစ်တတ်တဲ့ရောဂါလက္ခဏာတွေဆိုရင် ချွေးထွက်လွန်ပြီး ခေါင်းမူးတာတို့၊ခေါင်းကိုက်တာ၊ ပျို့အန်တာတို့၊ သတိလစ်(တက်ခြင်း)တို့၊ အသက်ရှူမြန်တာတွေ၊နှလုံးခုန်မြန်တာတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

(မေး) - အပူလျှပ်တာကဘယ်လိုလူမျိုးတွေမှာ အဖြစ်များပါသလဲ။
(ဖြေ)- အဓိကတော့နေပူပြင်ထဲမှာ အပြင်းအထန်လှုပ်ရှားပြီးအလုပ်လုပ်၇တဲ့သူတွေ၊ အလုပ်သမားတွေအဖြစ်များပါတယ်။နှလုံး၊ သွေးတိုး၊ ဆီးချိုစတဲ့ ရောဂါအခံရှိတဲ့သူတွေလည်းဖြစ်ဖို့လွယ်ပါတယ်။ နေပူထဲ ထွက်ကစားလေ့ရှိတဲ့ ကလေးသူငယ်တွေလည်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

(မေး) - ခန္ဓာကိုယ်တွင်းအပူချိန်ဘယ်လောက်အဆင့်တွေမှာ အပူလျှပ်တာ ဖြစ်နိုင်ပါသလဲ။
(ဖြေ)- အပူလျှပ်မှုဖြစ်စေတာကလူရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွင်းအပူချိန်နဲ့ဆိုင်သလို ပြင်ပအပူချိန် အနိမ့်အမြင့်နဲ့လည်းဆက်စပ်ပါတယ်။ မခံမရပ်နိုင်အောင်ပူတဲ့အပူချိန်မျိုးရှိနေရင်တော့ပိုဆိုးတာပေါ့။ အပူလျှပ်ဖို့ များတာပေါ့။

(မေး)- အပူလျှပ်တာကြောင့်အနိမ့်ဆုံးအခြေအနေ ဘယ်လိုဖြစ်နိုင်ပြီး အဆိုးဆုံးက ဘာတွေဖြစ်လာနိုင်ပါသလဲ။
(ဖြေ)- အပူလျှပ်တာကြောင့်ဖြစ်နိုင်တဲ့အခြေအနေကတွေကတော့ ခုနကပြောခဲ့တဲ့ မူးဝေတာ၊ သတိလစ်တာ၊ပျို့အန်တာတွေနဲ့ နုံးချိတာတွေ ဖျားနာတာတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အပူလျှပ်ပြီး အပြင်းအထန်ဖြစ်ပြီဆိုရင်လေဖြတ်တာတို့ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ အဆိုးရွားဆုံးကတော့ အချိန်မီမကုသရင်အသက်ဆုံးရှုံးတဲ့အထိဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

(မေး)- ရေချိုးမှားတာတွေကကောအပူလျှပ်နိုင်လား။ ဘယ်လိုမျိုး အခြေအနေမျိုးတွေမှာ ရေချိုးမိရင်အပူလျှပ်နိုင်ပါသလဲ။
(ဖြေ)- ရေချိုးမှားတာကလည်းအပူလျှပ်စေပါတယ်။ နေပူထဲမှာ အပြင်းအထန်လှုပ်ရှားမှုတွေလုပ်ပြီး ချက်ချင်းရေချိုးတာတွေ၊ရေသောက်တာတွေ မလုပ်ဖို့လိုပါတယ်။ အဲဒီလိုချက်ချင်းရေသောက်တာ၊ရေချိုးတာတွေကြောင့် အပူလျှပ်တာပိုပြီးဖြစ်တတ်ပါတယ်။ နေပူထဲက ပြန်ရောက်တာနဲ့အချိန်အတိုင်း အတာတခုထိ အနားယူပြီးမှ ရေချိုးတာတွေလုပ်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

(မေး)- မတော်တဆအပူလျှပ်ပြီဆိုရင် ဘယ်လိုနည်းတွေနဲ့ကုသသင့်သလဲ။ လူနာကို ဘာတွေလုပ်ပေး၇မလဲခင်ဗျာ။
(ဖြေ)- ကိုယ့်ပတ်ဝန်းကျင်မိသားစုထဲမှာ မတော်တဆ အပူလျှပ်တဲ့လူနာရှိလာပြီ။ အပူလျှပ်တဲ့ရောဂါလက္ခဏာတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာနဲ့ ပထမဆုံး လူနာကို အေးတဲ့နေရာတစ်ခုကိုအရင်ဆုံးရွှေ့ပေးရမယ်။ လူနာကို အေးတဲ့နေရာမှာ လဲလျောင်းအနေအထားထားပြီးရေပတ်တိုက်ပေးတာတို့ လုပ်၇မယ်။ လူနာက သတိမလစ်နေဘူးဆိုရင်ရေများများတိုက်ပေးရမယ်။ ပြီးရင် နီးစပ်ရာဆေးရုံဆေးခန်းတွေကိုအချိန်မီပို့ပေးဖို့လိုပါတယ်။

(မေး)- အပူမလျှပ်ရအောင်ဘယ်လိုတွေ နေထိုင်သင့်လဲ။ ဘာတွေ ဂရုတစိုက်ဆောင်ရွက်သင့်ပါသလဲ။
(ဖြေ)- အခုကနွေရာသီလည်းရောက်ပြီဆိုတော့ အပူချိန်ပြင်းတယ်။ ဒီလိုအပူချိန်လွန်ကဲတာတွေကြောင့်ပဲအပူလျှပ်တာတွေ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။ အပူမလျှပ်ရအောင် ကြိုတင်ကာကွယ်ရမှာကတော့ နေပူထဲမှာအချိန်အကြာကြီး အပြင်းအထန်မလှုပ်ရှားဖို့ရယ်။
နေပူထဲထွက်မိရင် နေပူဒဏ်ကိုကာကွယ်နိုင်မယ့်အင်းကျႌလက်ရှည်တွေဝတ်ပြီးမှ ထွက်တာမျိုးတွေလုပ်ရမယ်။ ပြီးရင်နေပူထဲထွက်တာနဲ့ ဆောင်းစရာတစ်ခုခု အမြဲဆောင်းဖို့လိုတယ်။ အပူလျှပ်တာကချွေးထွက်လွန်ပြီး ရေဓာတ်ဆုံးရှုံးရာက ဖြစ်တတ်တဲ့အတွက် ရေတို့၊ဓာတ်ဆားရေတို့ကို နေ့စဉ်များများသောက်ပေး၇မယ်။ ဒါတွေကိုဂရုတစိုက်လုပ်ပေးရင်တော့ အပူလျှပ်တဲ့ ဒဏ်က ကြိုတင်ကာကွယ်ပြီးသားဖြစ်ပါမယ်။

(နိရဉ္စရာ)- ဟုတ်ကဲ့ပါ။အခုလိုအချိန်ပေးဖြေကြားပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးတင်ပါတယ် ဒေါက်တာခင်ဗျား။
(ပြီး)