စက်တင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့ကတရုတ်အထူးသံတမန် တိန်ရှီကျွင်း၏ နေပြည်တော်ခရီးစဉ်အပေါ် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (SNLD) အတွင်းရေးမှုး ဦးစိုင်းလိတ် နဲ့ ဆက်သွယ်မေးမြန်းချက်

နိရဉ္စရာ (အင်တာဗျူး) စက်တင်ဘာ ၂၁/၂၀၂၃

တရုတ် အထူးသံတမန် မစ္စတာ တိန်ရှီကျွင်းဟာ စက်တင်ဘာ ၁၈ ရက်နေ့က နေပြည်တော်ကို လာရောက်ပြီး စစ်ကောင်စီ ဝန်ကြီးတွေနဲ့  တွေ့ဆုံခဲ့တယ်လို့ သိ၇ပါတယ်။ သူမြန်မာကိုလာတာ  အခု တစ်ကြိမ်နှင့် ဆိုရင် လေးကြိမ်မြောက်ရှိခဲ့ပြီဖြစ်တယ်လို့ သိ၇ပါတယ်။ လက်ရှိ မြန်မာ-တရုတ် နယ်စပ်မှာလည်း တိုက်ပွဲတွေခပ်စိတ်စိတ်ဖြစ်နေသလို အထူးသဖြင့် မူဆယ်နယ်စပ်မှာ တအောန်း လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (TNLA)နဲ့ စစ်ကောင်စီတပ်တို့ အကြားတိုက်ပွဲတွေ ဆက်တိုက် ဖြစ်ပွားနေပါတယ်။ ဒီလို အချိန်မှာ သူ နေပြည်တော်ကို လာတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နောက်ကွယ်မှာ ဘယ်လို အကြောင်းအရာတွေရှိနေပါသလဲ။  ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (SNLD) ပါတီ အတွင်းရေးမှုး ဦးစိုင်းလိတ်ကို နိရဉ္စရာသတင်းဌာနမှ လက်ထောက် အယ်ဒီတာ တစ်ဦးက ဆက်သွယ်မေးမြန်းပြီး တင်ပြပေးထားပါတယ်။

မေး-ဆရာ ဦးစိုင်းလိတ်မဂ်လာပါခင်ဗျ။

ဖြေ-ဟုတ်ကဲ့ မင်္ဂလာပါခင်ဗျာ။

မေး-ပြီးခဲ့တဲ့စက်တင်ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့က တရုတ်အထူးသံတမန် တိန်ရှီကျွင်းကနေပြည်တော် ရောက်လာပြီး စစ်ကောင်စီဝန်ကြီးတွေနဲ့တွေ့ခဲ့တဲ့ခရီးစဉ်အပေါ် ဘယ်လိုမြင်မိပါလဲ။

ဖြေ-မစ္စတာ တိန်ရှီကျွင်းဒီလာတာတော့ဒီတစ်ကြိမ်နဲ့ဆို စတုတ္တကြိမ်မြောက်ရှိပြီပေါ့နော်။  လာရင်းကိစ္စနဲ့ပတ်သက်ပြီးပြောရရင် အကြောင်းအချက် သုံးလေး ချက်လောက်တော့ရှိမှာပေါ့နော်။ ပထမဆုံးတစ်ချက်က တရုတ်မြန်မာနယ်စပ်မှာတိုက်ပွဲတွေက ခပ်စိတ်စိတ်ဖြစ်နေတယ်။ ဒါတွေကို ဘယ်လိုထိန်းချုပ် ကိုင်တွယ် သင့်သလဲပေါ့နော်။ ဒါကိုလာပြီးတော့လေ့လာသုံးသပ်တယ်လို့ယူဆလို့၇တယ်ပေါ့နော်။ အထူး သဖြင့်တော့ မူဆယ်မှာဖြစ်နေတဲ့TNLA နဲ့ စကစ တပ်တွေရဲ့တိုက်ပွဲတွေ ဆက်တိုက် ဖြစ်နေတယ်ပေါ့နော်။  မူဆယ်က စီးပွားဇုန်ဖြစ်နေတဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ ဒါကိုထိခိုက်မခံနိုင်တာပေါ့နော်။  အဲဒီကိစ္စကိုအရေးတကြီး လာပြီးတော့မှ လေ့လာတဲ့သဘောလို့ ယူဆလို့၇တယ်။

 နောက်ဒုတိယတစ်ချက်ကတော့အခုလောလောဆယ် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအစည်းအဝေးမှာမြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာသံအမတ်ကြီးပေါ့ လစ်လပ်နေတာ ၂ နှစ်လောက်ရှိပြီ။ ဦးကျော်မိုးထွန်းကိုဆက်ခန့်ထားပေမယ့်လို့ နိုင်ငံကိုယ်စားပြုပြီး မိန့်ခွန်း ပြောတာမျိုးက လုပ်လို့မ၇ဘူး။ အဲတော့ ဦးကျော်မိုးထွန်းကိုဆက်ထားမထား ဒါမှမဟုတ်တခြားစဉ်းစားချက် ဒီအပေါ်မှာလည်းပဲစနည်းနာတယ်လို့ ယူဆလို့၇တယ်။

နောက်တစ်ချက်စဉ်းစားမိတာကတော့ အခု လောလောဆယ် တရုတ်နဲ့ မြန်မာဘက်ကိုအရင်ထက်ကို ပိုပြီးတော့မှ ထိတွေ့မှုတွေ အရင်ထက်ကိုပိုပြီး တော့များလာတယ်ဗျ။ အာဆီယံနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ပြန်လည် သုံးသပ်ကြတဲ့ အပိုင်းမှာ ဥပမာဘုံသဘော တူညီချက် ၅ ချက်နဲ့အကောင်အထည်ဖော်ရာမှာ စကစ အပေါ် ဘယ်လိုမှ အားမ၇တဲ့ အတွက်ကြောင့်မို့လို့ အာဆီယံ ခေါင်းဆောင်တွေက ဝေဖန်မှုတွေတော်တော်လေးပြင်းပြင်းထန်ထန် လုပ်လာတယ်။ စကစ ကလည်း တရုတ်၊ ရုရှ၊ အိန္ဒိယ စတာတွေနဲ့ပိုပြီးနီးနီးကပ်ကပ်ဆက်ဆံတဲ့သဘောလို့ ဒီအပေါ်မှာလည်း တရုတ်က အခွင့်အရေးယူတဲ့သဘောအနေနဲ့ တစ်ဖက်က ပြန်ချဉ်းကပ်တယ်ပေါ့ဗျာ။  ဥပမာ ဒေါ်အောင် ဆန်းစုကြည် ကျန်းမာရေးမကောင်းတဲ့အပေါ်မှာ အပြင်ဆရာဝန်နဲ့ကုသခွင့်ပေးဖို့ဆိုတဲ့ တောင်းဆိုသံ တွေက ညံလာတယ်ဗျ။ သူ့အနေနဲ့လည်းဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်နဲ့ တွေ့ရရင် နိုင်ငံရေးအ၇ လိုအပ်ချက် တစ်ရပ်ပေါ့ ဒါလည်းပဲဆွေးနွေး နိုင်ခြေရှိတယ်။ ဒီပြင်ကတော့ NCA ၈ နှစ်ပြည့်ကလည်း ရှေ့လထဲမှာလုပ် မယ်။ FPNCC ရဲ့ ခေါင်းကိုင်ဖခင်ဖြစ်တဲ့ တရုတ်အနေနဲ့ဘယ်လိုသဘောထားမျိုးနဲ့ လှုပ်ရှားကိုင်တွယ်သင့်တယ်ဆိုတာကိုလာရောက်လေ့လာ သုံးသပ် တယ်လို့ပဲ မြင်ပါတယ်ဗျ။

မေး-တရုတ်မြန်မာနယ်စပ်တလျှောက်မှာ TNLA နဲ့ တိုက်ပွဲဖြစ်တယ်။စစ်ကောင်စီအပေါ်မှာရော မြောက်ပိုင်းတိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေပေါ်မှာရော တရုတ်အနေနဲ့ အထိုက်အလျောက် ဩဇာရှိရဲ့သားနဲ့ ခုလိုနယ်မြေမတည်ငြိမ်ဖြစ်နေတာကို ဘယ်လိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းချင်နေလို့လဲ။

ဖြေ-TNLAလိုအဖွဲ့အစည်းမျိုးကတရုတ်နဲ့တိုက်ရိုက်ကြီး ဆက်ဆံရေးရှိကောင်းမှရှိမှာပေါ့ဗျာ။ ဒါပေမယ့် သွယ်ဝိုက်တဲ့နည်းနဲ့သူ့ရဲ့မဟာမိတ်အဖွဲ့တွေကနေတဆင့် သူ့ကိုကိုင်တွယ်မယ်ဆိုရင်တော့ တရုတ်ဖက်က တတ်နိုင်ဖို့ရှိပါတယ်။ ပရိုတိုကောအရသူ့အနေနဲ့တိုက်ရိုက်မပြောလိုရင်တောင်မှ တစ်ဖက်ကလည်းစကစ ရဲ့သဘောထားကိုသိချင်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့ လာပြီးညှိုနှိုင်းတဲ့သဘောလို့ ထင်တယ်။ တကယ်တန်းကျရင်သူ့နီးစပ်ရာ နိုင်ရာနိုင်ရာ အဖွဲ့တွေနဲ့ TNLAကို ပြောလိုက်တာဆိုရင်ဖြစ်လာနိုင်စရာရှိပါတယ်။ သို့သော် TNLA ကို တိုက်ရိုက်ကြီး ထိန်းချုပ်လိုက်ရင် စကစအနေနဲ့ လူထုထောက်ခံမှုတွေကရနေရဲ့လားဆိုတာထည့်သွင်းစဉ်းစား၇မယ်။  အဲဒါကြောင့် သူ့အနေနဲ့ဩဇာဘယ်လောက်ပဲလွှမ်းတယ်ဆိုပေမယ့်ဘေးလူတွေမြင်တာကိုလည်း သူထည့်တွက်၇မှာကိုး၊ သူ့အနေနဲ့ ဘယ်ဖက်မှမလိုက်ဘဲ ကြားကနေညှိုနှိုင်းပေးတဲ့အနေအထားမျိုးရောက်အောင်တမင်ကိုပုံသွင်းနေတယ်လို့ ထင်တယ်။

မေး-အာဆီယံနဲ့စစ်ကောင်စီနဲ့က သဘောထားတွေမတိုက်ဆိုင်လို့ မြန်မာ့အရေးကိုဖြေရှင်းဖို့တော်တော် လေးခက်ခက်ခဲခဲဖြစ်နေတယ်။ ဘုံသဘောတူညီချက် ၅ချက်ကိုလည်း စစ်ကောင်စီဖက်ကမလိုက်နာတဲ့ အခြေအနေမှာရှိတယ်၊ တိန်ရှီကျွင်းက တရုတ်အစိုး၇ကိုယ်စားပြုပြီး အာဆီယံနဲ့ စစ်ကောင်စီကြားဘယ် လိုစေ့စပ်ပေးချင်နေလို့လဲ။

ဖြေ-အာဆီယံနဲ့ပတ်သက်ရင် အမေရိကန်ရော တရုတ်ရောမြန်မာ့အရေးကိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ နှစ်ဖက်စလုံးက သဘောမျှစွာပဲ တာဝန်ပေးထားတဲ့သဘောမှာတော့ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့်လက်တွေ့မှာတော့ အမေ ရိကန်ရောတရုတ်ရော ကိုယ့်နည်းကိုယ့်ဟန်နဲ့ ချဉ်းကပ်နေတာတွေ့၇တယ်။ တရုတ်ရဲ့ရပ်တည်ချက်ကိုပြောမယ်ဆိုရင် အထူးသဖြင့်သူနဲ့စပ်ဆက်နေတဲ့ဒေသတွေမှာ တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးနဲ့ သူ့ရဲ့ရှိထားပြီးသားစီးပွားရေး ရင်းနှီး မြှပ်နှံမှုတွေ အဆုံးရှုံးမခံနိုင်လို့ ရှင်းရှင်းပြောရရင် ဝမ်ယီ ရဲ့ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ပထမသက်တမ်းပုဂံကိုလာတုန်းက ပြောထားတာရှိပါတယ်။ စကစ အနေနဲ့ အာဏာသိမ်းတာကိုမတော်မသင့်ဘူးလို့ဆိုပေမယ့် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအရ လက်ခံနိုင်စရာရှိတယ်လို့ပြောတယ်။ ဘာပဲဖြစ်နေနေ နောက်ဆုံးတော့ မြန်မာ့အရေးကို၂၀၀၈ အောက်မှာပဲ အားလုံးပြန်ပြီးတော့မှ ပြေလည်ကြဖို့ညှိုနှိုင်းကြဖို့ သဘောထားမျိုးသူတို့မှာရှိတယ်။ လွယ်လွယ်ပြောရရင် ၂၀၂၁ အခြေအနေကိုပြန်သွားရင် ဒီကိစ္စပြီးပြီဆိုတာမျိုး တရုတ်မှာ အမြင်မျိုး ရှိတယ်ဗျာ။ အဲဒါကြောင့်မို့ အာဆီယံနဲ့ စကစ ကြား ညှိုနှိုင်းဖို့ဆိုတာထက်ကိုအာဆီယံ ကိုင်တွယ်တဲ့ပုံစံနည်းနာ မဟုတ်လာရင် တရုတ်နည်းတရုတ်ဟန်နဲ့ပြန်ပြီးတော့ချဉ်းကပ်နိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုးတစ်ခုကို သူတို့လာပြီးတော့မှ လမ်းစဖွင့်တယ်လို့မြင်ပါတယ်။

မေး-တရုတ်ကသူ့အကျိုးစီးပွားဖြစ်တဲ့ BRI စီမံကိန်းကအိမ်နီးချင်းနိုင်ငံထဲမှာ မဖွင့်နိုင်သေးတဲ့အနေ အထားမှာရှိနေတယ်၊ BRI စီမံကိန်းအတွက်စစ်ကောင်စီနဲ့ ဘယ်လိုဆက်ပြီးလုပ်မယ်လို့ရော ထင်မြင်မိ ပါလဲ။

ဖြေ-တရုတ်က စီးပွားရေးအတွက် လုပ်လာတာကြာပြီ။ BRI ကတော့ စိန်ခေါ်မှုတွေရှိတာပေါ့နော်။ အခု နောက်ဆုံး ဂျီ တွမ်တီ( အစည်းအဝေးတွေမှာ ဥရောပသမဂ္ဂကနေသူ့ကိုအများကြီးစိန်ခေါ်တာတွေရှိတယ်။  နောက် သူနဲ့အနီးဆုံး အိန္ဒိယကိုလည်းယှဉ်ပြိုင်၇မယ်ဆိုတာပေါ်ပေါက်လာတဲ့အခါမှာ မြန်မာ့အရေးကို လက်လွှတ်လို့မ၇ဘူး။စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ သူ့အနေနဲ့ဆက်လက်အကောင်အထည်ဖော် သွားမယ် တစ်အချက်ကပြည်တွင်း တည်ငြိမ်ဖို့လိုအပ်တယ်၊ ပြည်တွင်းတည်ငြိမ်ဖို့ဆိုတာ စကစ တစ်ခု တည်းနဲ့မ၇ဘူး။ တခြားအတိုက်အခံ အဖွဲ့အစည်းတွေကိုလည်းထည့်တွက်၇မယ်။ ဒေသတွင်း EAOs တွေ ရဲ့သဘောထားကို ထည့်တွက်၇မယ်။ ဒါကြောင့်မို့ NCA ၈ နှစ်မြောက်အခမ်းအနားလို အခြေပြုပြီး တခြားစပ်ဆက်တာတွေဆွေးနွေးနိုင်စရာတွေ ရှိတယ်လို့သုံးသပ်ပါတယ်။ အဓိကတော့တရုတ်ကသူ့ရဲ့ အကျိုးစီး ပွားကိုလုံး၀လက်လွတ်မခံနိုင်တဲ့အနေအထားမှာ မြန်မာပြည်ရဲ့ကယ်တင်ရှင်လည်းဖြစ်အောင် သူ့ရဲ့ အကျိုးစီးပွားလည်းရှိအောင်နှစ်ဖက်မျှအောင် စဉ်းစားပြီးတော့ လုပ်ဆောင်လိမ့်မယ်လို့ သုံးသပ်ပါတယ်။

မေး-အရှေ့တောင်အာရှရဲ့အထူးကိုယ်စားလှယ် အဓိကတော့ မြန်မာ့အရေးကို ဦးစားပေး လုပ်ဆောင်နေတဲ့ တိန်ရှီးကျွင်းအပေါ် သူ့ရဲ့လုပ်ဆောင်ချက်တွေအပေါ်မှာ ဆရာ့အနေနဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးပိုင်းမှာဘယ်လိုမြင် မိပါလဲဗျ။

ဖြေ-သူက အရင် ဆုန်ကော့ရှန်ထက်စာရင်ပိုပြီးတော့မှ လုပ်ရဲကိုင်ရဲတဲ့အနေအထားမျိုးရှိတယ်။ သမ္မတ ရှီကျင်းဖျင် ကိုယ်တိုင်ကယုံကြည်အားကိုးတဲ့အနေအထားမျိုးလည်း ရှိတယ်ပေါ့ဗျာ။ အဲဒီတော့ လာ မယ့်၂၀၂၄ ၊ ၂၀၂၅ အတွင်းမှာဒီထက်မကပိုပြီးတော့ လုပ်ပြနိုင်လိမ့်မယ် ထဲထဲဝင်ဝင်ပါဝင်လာလိမ့်မယ်။ ဒီပုဂ္ဂိုလ်နဲ့ပတ်သက်ရင်တော့အတိုက်အခံအဖွဲ့အစည်းတွေရော ဒေသခံ တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင်တွေရော သတိထားပြီးတော့မှချဉ်းကပ်ဆက်ဆံသင့်တယ်လို့ မြင်ပါတယ်ဗျ။

မေး-ခုလိုဖြေကြားပေးတဲ့အတွက်ဆရာ ဦးစိုင်းလိတ် ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်ဗျ။

ဖြေ-ဟုတ်ကဲ့ပါ ကျေးဇူးပါ။