အမျိုးသမီးများအဖြစ်အများဆုံးသားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာအကြောင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ရခိုင်ပြည်နယ် ပြည်သူ့ ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာနကလက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး(ရောဂါနှိမ်နင်းရေး) ဒေါက်တာဇော်ဇော်အောင်နဲ့တွေ့ဆုံမေးမြန်းခြင်း
နိရဥ္စရာ (ကျန်းမာရေးအင်တာဗျူး)စက်တင်ဘာ ၂၃/၂၀၂၃
မြန်မာနိုင်ငံမှာသားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာရောဂါဟာ အမျိုးသမီးတွေအဖြစ်အများဆုံး ကင်ဆာရောဂါ ဖြစ်ပါတယ် ။ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အမျိုးသမီးလူဦးရေတစ်သိန်းမှာ ဖြစ်ပွါးသူ ၂၅ ဒဿမ ၃ ယောက်အထိ ဖြစ်ပွားနေတယ်လို့ခန့်မှန်းထားကြပါတယ်။
ဒါကြောင့်ဒီသားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘယ်လိုအကြောင်းအရာတွေကြောင့် ဖြစ်ပွား၇သလဲ။ဒီရောဂါကို အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ ဘယ်လို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းသင့်လဲဆိုတာတွေကိုရခိုင်ပြည်နယ်ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဦးစီးဌာနက လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး(ရောဂါနှိမ်နင်းရေး)ဒေါက်တာဇော်ဇော်အောင်နဲ့ နိရဥ္စရာက အင်တာဗျူးမေးမြန်းတင်ဆက်ပေးလိုက်၇ပါတယ်။
မေး- ပြည်နယ်ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးဌာနအနေနဲ့ ၇ခိုင်ပြည်နယ်မှာ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဟောပြောပွဲတွေလုပ်နေတာတွေတွေ့၇ပါတယ်။ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဆရာတို့လုပ်ဆောင်နေတဲ့အပိုင်းကို ပြောပြပေးပါ။
ဖြေ- ၁၈-၉-၂၀၂၃ ကနေ့စပြီးတော့ ၂၉-၉-၂၀၂၃ ရက်နေ့အထိ အခြေခံစာသင်ကျောင်းတွေမှာ အသက်(၉) နှစ်ကနေ (၁၁) နှစ်အထိ မိန်းခလေးငယ်တွေကို သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာကာကွယ်ဆေး ထိုးပေးနေပါတယ်။ အဲဒီအသက်အရွယ်က ၂၀၁၁ စက်တင်ဘာ ၁ရက်က နေပြီးတော့ ၂၀၁၄ ဩဂုတ်လ ၃၁ရက်နေ့အထိ အဲဒီကြားမှာမွေးတဲ့ မိန်းကလေးငယ်တွေဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ကို ကျောင်းတွေကို အခြေပြုပြီးတော့ သားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာကာကွယ်ဆေး ထိုးမယ်ပေါ့နော်။ဒီသားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာကာကွယ်ဆေးကတော့ မြန်မာပြည်မှာ အဖြစ်များဆုံး သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာကို အမျိုးသမီးတွေမှာမဖြစ်အောင် ငယ်ငယ်လေးကတည်းက လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထိတွေ့မှုမဖြစ်သေးခင်အချိန်မှာ ကြိုတင်ပြီးထိုးနှံထားရင် ကာကွယ်နိုင်မှု အများကြီးရှိတယ်ပေါ့နော်။ ဒါကြောင့် အသက် ၉နှစ် ပြည့်ပြီးတာနဲ့စပြီးတော့ထိုးနှံပေးနေတာပေါ့။ အောက်တိုဘာလကျရင် တကယ်လို့ကျောင်းမှာဖျားတယ်။ ကျောင်းပျက်တယ်စတဲ့ အကြောင်း ကြောင်းကြောင့် ထိုးနှံဖို့ပျက်ကွက်ခဲ့တဲ့ မိန်းကလေးတွေကို အောက်တိုဘာလ ကျရင် တခေါက်ပြန်ထိုးမယ်ခင်ဗျ။ သူတို့တွေရယ် နောက်ပြီး ကျေးရွာရပ်ကွက်ထဲမှာ ကျောင်းမနေနိုင်တဲ့ကျောင်းနေပြင်ပ မိန်းကလေးတွေကိုလည်း ထိုးနှံမယ်ပေါ့။ ကာကွယ်ဆေး ကတော့ တစ်ကြိမ်တည်းပဲထိုးပါမယ်။ တစ်ကြိမ်ထိုးရုံနဲ့ ကာကွယ်နိုင်စွမ်း ရှိသွားပါပြီ။ ဟိုးအရင်တုန်းကတော့ နှစ်ကြိမ် ထိုး၇တယ်ဗျ။ တစ်နှစ်ခြားပြီး နှစ်ကြိမ်ထိုးပါတယ်။ ၂၀၂၀ကနေစထိုးတယ်။ ၂၀၂၁ကျရင် ဒုတိယ အကြိမ် ထိုးတယ်ဆိုတာမျိုးပေါ။ အခု ကတော့ တစ်ကြိမ်တည်းနဲ့လည်းကာကွယ်နိုင်မှု အပြည့် ၇တယ်လို့ ပြောထားတာဖြစ်တဲ့အတွက် တစ်ကြိမ်တည်းပဲ ထိုးပေးပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ပုံမှန်ကာကွယ်ဆေးထိုးလုပ်ငန်းမှာလည်းဒီအရာက အပါအဝင်ဖြစ်ပါတယ်ခင်ဗျ။
မေး-ဟုတ်ကဲ့၊ အခု ဆရာတို့အနေနဲ့ အသိပညာပေးဟောပြောတာတွေနဲ့ ကာကွယ်ဆေး ထိုးပေးနေတာက၇ခိုင်တစ်ပြည်လုံးက ကျောင်းတွေအကုန်လုံးကို ဒီကာလမှာ တပြိုင်တည်း လုပ်ပေးတာပါလား။
ဖြေ-ဟုတ်ကဲ့၊တစ်ပြည်နယ်လုံးက ၁၇ မြို့နယ်က ကျောင်းတွေမှာ လုပ်နေတာပါ။ ကျောင်းတွေမှာ အရင်ထိုးပေးတယ်။နောက်ပြီးတော့ အောက်တိုဘာလကျရင် ပြန်ပြီးတော့ ရပ်ရွာအခြေပြုပေါ့။ အဲ့ဒီမှာဒီအရွယ်မိန်းခလေးတွေကို ထပ်ထိုးပေးမယ်ပေါ့။
မေး- ကာကွယ်ဆေးထိုးတာကျတော့ အမျိုးသမီးငယ်တွေပဲထိုးလို့၇တာပါလား၊ အသက်ကြီး ပိုင်းတွေကျတော့ရော ဘယ်လိုမျိုးလုပ်ဆောင်လို့၇ပါလဲ။ ကာကွယ်လို့၇နိုင်ပါလဲ။
ဖြေ- ဟုတ်ကဲ့။ စောစောကပြောသလိုပါ။လိင်ဆက်ဆံမှု အထိအတွေ့ မရှိသေးခင်မှာ အဲ့အသက်အရွယ်ငယ်ငယ်မှာ စပြီးတော့ကာကွယ်ဆေးကို ကြိုထိုးထားတယ်။အသက်ကြီးလာလို့ရှိရင် စာတွေအ၇တော့အသက် ၁၅ နှစ်အောက် အရွယ်ထိ ထိုးလို့၇တယ်ပေါ့။အဲဒီကာလမှာထိုးနှံထားရင် ကာကွယ်နိုင်စွမ်း အားကတော့ များတာပေါ့။ အသက် နည်းနည်းကြီးလာလေကာကွယ်နိုင်စွမ်းအားကတော့ နည်းလေလို့ ပြောထားတယ်ဗျ။ ဖြေဆေးရဲ့အာနိသင်ကထိရောက်မှု လျော့သွားတယ်ပေါ့။ အသက်၂၆နှစ် အောက်ထိတော့ ထိုးလို့ရပါတယ်လို့စာတွေအ၇ပြောထားပါတယ်။ ၂၆ နှစ်ကျော်သွားရင်ရော ထိုးလို့မ၇ဘူးလားဆိုတော့ မဟုတ်ဘူးထိုးလို့တော့ရတယ်။လိင်ဆက်ဆံမှု အထိအတွေ့ ရရှိပြီးသားသူဆိုရင် လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာဖြစ်နိုင်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်က ဝင်ရောက် နေပြီးသား ဖြစ်နိုင်တာဖြစ်တဲ့အတွက် ဆေးရဲ့ အာနိသင်က ကာကွယ်နိုင်စွမ်းပိုနည်းလာတယ်။ အခြားနည်း နဲ့တော့ကျွန်တော်တို့က ထုံးစံအတိုင်း အရွယ်ရောက်ပြီးသူဆို လိင်ဆက်ဆံမှု အတွေ့အကြုံရှိမယ် ဆိုရင် ဘယ်အချိန်ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ကွန်ဒုံးသုံးသင့်တယ်ပေါ့။ ကွန်ဒုံးသုံးခြင်းအားဖြင့် သားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာကာကွယ်နိုင်တဲ့ HPV လို့ခေါ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ် အပါအဝင် ကျန်တဲ့ HIV တို့ နောက်ပြီးအခြားလိင်ကတဆင့်ကူးဆက်နိုင်တဲ့ရောဂါတွေကိုလည်း ကာကွယ်နိုင်တယ်။
မေး-မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင် သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာဖြစ်ပွါးမှု ဘယ်လောက်ထိရှိပါလဲ ဆရာ။
ဖြေ-မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင် စာတွေပေတွေ ခန့်မှန်းတွက်ချက်ထားတာအရကတော့လူဦးရေတစ်သိန်းမှာ ၂၅ ဒဿမ ၃ယောက် ဖြစ်တယ်လို့ ပြောထားပါတယ်။
မေ-ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း ဖြစ်ပွါးမှုရာခိုင်နှုန်းစာရင်းတွေရော ရှိပါလား ဆရာ။
ဖြေ-အဲ့ဒီလိုမျိုးတော့မရှိဘူးဗျ။ အရွယ်ရောက်ပြီး အမျိုးသမီးတွေ အသက် ၃၀ နဲ့ ၄၉ ကြားလောက်ဆိုရင်သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာရှိမရှိကို မနှစ်က ၇ခိုင်ပြည်နယ်၊ စစ်တွေမြို့မှာ HPVScreening လို့ခေါ်တဲ့ သားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာအကြိုအဆင့်ကို စစ်ဆေးပေးတဲ့ဟာတွေကိုတော့စစ်ဆေးပေးတာရှိခဲ့တယ်။ အသက် ၃၀ ကနေ ၄၉ အတွင်းမှာ ဒါမျိုး အနည်းဆုံး တစ်ကြိမ်၊နှစ်ကြိမ်လောက် စစ်ဆေးသင့်တယ်။ ခုနကပြောသလိုကိုယ့်သားအိမ်မှာ သားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ဗိုင်းရပ်စ် ဒါမှမဟုတ်ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်တဲ့ အနာတို့ ဘာတို့ပေါ့နော်။ မမြင်နိုင်တဲ့အနာတို့လက္ခဏာမပြသေးတဲ့အနာမျိုးတို့ ၊ နောက် ပိုးရှိမရှိပေါ့နော်။ အဲဒီလိုစစ်ကြည့်လို့ ရပါတယ်။ အဲ့လိုစစ်ကြည့်ရင် စောစောသိနိုင်မယ်။စောစောကုလို့၇နိုင်ပါမယ်။
မေး-ဟုတ်ကဲ့ပါ ဆရာ၊ နောက်တစ်ခုက ဒီ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာက ဘယ်လိုအမျိုးသမီးတွေ၊ဘယ်လိုအသက်အရွယ်တွေမှာ ပိုအဖြစ်များပါလဲ။
ဖြေ-အဲ့ဒါက ကျနော့ဆီမှာလည်း အချက်အလတ်တော့ရှိမနေဘူးဗျ။ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာဖြစ်စေတဲ့ HPVဗိုင်းရပ်စ် ပိုးက ပထမဆုံးလိင်ဆက်ဆံမှုပေါ့။ အထူးသဖြင့်လိင်ဆက်ဆံတဲ့အခါ ဝင်သွားနိုင်တယ်။ ဝင်သွားပြီးတော့ ရောဂါ လက္ခဏာပြဖို့အတွက်ဆိုရင်ဆယ်နှစ်ကနေ ဆယ့်ငါးနှစ်အထိ ကြာတယ်ပေါ့။ အဲ့လိုကြာတတ်တာဖြစ်တဲ့ အတွက်စဖြစ်တဲ့အစောပိုင်းမှာ လက္ခဏာမရှိနေဘူးပေါ့။ ကင်ဆာ အဆင့်လောက်ရောက်မှတွေ့ရတာဖြစ်တဲ့အတွက် အသက်အရွယ် ဘယ်အပိုင်းအခြားဖြစ်တယ်လို့ လတ်တလောတော့မပြောတတ်ဘူးဗျ။ ဖြစ်တတ်တဲ့လူတွေကတော့ အကာအကွယ်မဲ့ လိင်ဆက်ဆံဖော်များတဲ့သူ၊ငယ်ငယ်ကတည်းက လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာထိတွေ့မှုရှိခဲ့သူတွေမှာတော့ သီအိုရီတွေအ၇ပိုပြီး ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများတယ်။
မေး-သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာရဲ့ ရှေ့ပြေးရောဂါလက္ခဏာတွေကရော ဘယ်လိုတွေရှိပါလဲ။
ဖြေ- လက္ခဏာတွေကတော့ ကက်ဆာဖြစ်ပြီဆိုရင် မူမမှန်တဲ့သွေးဆင်းခြင်း၊ရာသီတစ်ခုနဲ့တစ်ခုကြားသွေးဆင်းတာမျိုးတို့အဲ့လိုလက္ခဏာမျိုးတွေ ရှိလာတယ်ဆိုရင် ဒါဟာ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာလည်းဖြစ်နိုင်တယ်ပေါ့၊ဖြစ်တာလားမဖြစ်တာလားဆိုတာတော့ HPV Screening လို့ခေါ်တဲ့အမျိုးသမီးအောက်ကနေပြီးတော့ sample ယူပြီးတော့ကြည့်တာရှိသွားတယ်။ အဲ့ဒါကိုတော့သူများနိုင်ငံမှာနှစ်စဉ်စစ်တာပေါ့နော်။အခြား လက္ခဏာတွေကတော့ အဆင့်မြင့်သွားရင် အစားပျက်တာတို့ ပိန်လာတာတို့ အမျိုးမျိုးရှိတယ်ခင်ဗျ။
မေး- ဆရာ့အနေနဲ့ဆိုရင် ဒီသားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာကဘယ်လောက်ထိအရေးကြီးတယ်လို့ရှုမြင်ပါသလဲ။ ဒီအပေါ်မှာ အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ရော ဘယ်လောင်အထိဂရုစိုက်သင့်သလဲပေါ့နော်။ ဒီအပေါ်မှာဆရာအနေနဲ့ အကြံပြုချက်၊မှတ်ချက်လေးပေးပေးပါအုံး။
ဖြေ- သားအိမ်ခေါင်ကင်ဆာက မြန်မာနိုင်ငံမှာ တွက်ချက်ထားတာတွေအရ အဖြစ်များဆုံးပေါ့ခန့်မှန်းထားချက် အ၇ လူဦးရေတစ်သိန်းအနေနဲ့ ၂၅ ဒဿမ ၃ရာခိုင်နှုန်းအထိတောင်ရှိတယ်။ သူပြီးရင်ဒုတိယအဖြစ်များ တာကတော့ ၇င်သားကင်ဆာပေါ့။သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာက ထိပ်ဆုံးမှာ ဖြစ်နေတာဖြစ်တဲ့ အတွက် အရေးကြီးဆုံးလို့ပြောရမှာပေါ့။ ဘယ်လိုတွေလိုက်နာ၇မလဲ ဆိုတော့ ကလေးဘ၀ အပျိုဖော်လူပျိုဖော်မဝင်ခင်ကတည်းက သားအိမ်နဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ သားအိမ်ကျန်းမာရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီးတော့ ကျန်းမာရေးအသိကို ကိုယ့်မိဘတွေတွေ၊အကြီးတွေဆီကနေ မှန်ကန်တဲ့အသိပညာပေးထား၇မယ်ပေါ့။ ဒါမှသာလျှင်ကလေးတွေက ဒီဟာရဲ့ လိင်ဆက်ဆံခြင်းရဲ့အန္တရာယ်ရှိတာတွေ စတာတွေကိုစောစောစီးစီးကိုယ်ဝန်ရတာမျိုး၊အခြားရောဂါတွေ၇တာမျိုး၊ သားအိမ် ခေါင်းကင်ဆာလိုမျိုးဖြစ်လာနိုင်တာတွေကို ကာကွယ်နိုင်မယ်ပေါ့နော်။ တကယ်လို့ အရွယ်ရောက် ပြီးလို့ ကိုယ့်ကို ကိုယ်လည်း ထိန်းနိုင်ပြီ၊တစ်ခုခုအတွေ့အကြုံရှိပြီးပြီဆိုရင်အဆင့်တိုင်း အဆင့်တိုင်းမှာ ကွန်ဒုံး သုံးရမယ်ပေါ့နော်။ အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ ကိုယ်ရဲ့အဖေါကိုကွန်ဒုံးသုံးဖို့ ပြော၇မယ်။ဒါမှလည်း HPV၊ HIV စသဖြင့်ရောဂါပိုးတွေလိင်မှတဆင့်ကူးစက်နိုင်တဲ့ ရောဂါတွေကိုလည်း ကာကွယ်ပေးနိုင်ပြီးသားဖြစ်မယ်၊မလိုလားအပ်တဲ့ကိုယ်ဝန်ဆောင်ခြင်းတွေကု်လည်း ကာကွယ်ပြီးသားဖြစ်မယ်။
မေး- ဆရာ့အနေနဲ့ ဖြည့်စွက်ပြီးပြောချင်တာများရှိရင် ပြောပြပေးပါ။
ဖြေ- လက်ရှိမှာတော့ ကျွန်တော်တို့က တစ်ပြည်နယ်လုံးမှာရှိတဲ့ကျောင်းတွေမှာအခြေပြုပြီးတော့ သားအိမ်ခေါင်း ကင်ဆာကာကွယ်ဆေးထိုးနှံပေးနေတာကို ကျောင်းနေမိန်းကလေးတွေ၊ ပဉ္စမအဆင့်ကတော့ ကျောင်းနေ ပြင်ပမိန်းကလေးတွေ အောက်တိုဘာလကျရင် အဲ့ကျောင်းနေပြင်ပ ဒီအရွယ်မိန်းကလေးတွေကတော့ သားအိမ်ခေါင်းကင်ဆာကာကွယ်ဆေးကို မဖြစ်မနေသွားပြီးတော့ ထိုးပေးကြပါလို့၊ ကာကွယ်ဆေးထိုးတဲ့စုရပ်တွေ သူ့နေရာနဲ့သူရှိကြပါတယ်။ အဲ့ဒီစုရပ်နေရာတွေကို ရောက်အောင်သွားပြီးဒီအခွင့်ရေးကိုအရယူပြီး ထိုးဖြစ်အောင် ထိုးပေးကြဖို့နဲ့ ရခိုင်ပြည်မှာရှိတဲ့ မိန်းကလေးတွေကာကွယ်ဆေး၇ဖို့ အတွက် ရပ်ရွာလူထုအနေနဲ့ရော မိဘဆွေမျိုးသားချင်းအနေနဲ့ရော ကိုယ့်အမျိုးသမီးငယ်လေးတွေကာကွယ်ဆေး၇အောင် ဒီအခွင့်အရေးကိုအ၇ယူပြီး သွားရောက်ထိုးနှံကြပါလို့ ပြောချင်ပါတယ်။
(ပြီး)
လှူရန်