စိုးဇံအောင်
နိရဥ္စရာ ၊ ဇန်နဝါရီ ၈ / ၂၀၂၀

နှစ်ပေါင်း ၁၃၀၀ ကျော်မှ ရခိုင့်အမွေအနှစ်တစ်ခုဖြစ်သည့် ဝေသာလီခေတ် ကြေးဆီမီးခွက်ကို ရခိုင်ပြည်သူများထံသို့  လူပုဂ္ဂိုလ် သုံးဦးမှ တစ်ဆင့် လှူဒါန်းသူက လွှဲပြောင်း ပေးအပ်ခဲ့သည်ဟု သိ၇သည်။

၄င်း ကြေးဆီမီးခွက်ကို လက်ခံသူ သုံးဦးမှာ ရန်ကုန်တိုင်း ဒေသကြီး ရခိုင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာဝန်ကြီး ဦးဇော်အေးမောင်၊ ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန အကြံပေးပညာရှင် ဒေါ်နုမြဇံနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး(ငြိမ်း) ဦးတင်အောင်စိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။

ဇန်နဝါရီလ ရ ရက်နေ့က ရန်ကုန်အမျိုးသားပြတိုက်တွင် ပြုလုပ်သည့် ရခိုင်အမွေအနှစ် ကြေးဆီမီးခွက်အား ရခိုင်ပြည်သူများသို့ လွှဲပြောင်းပေးအပ်ခြင်းအခမ်းအနားတွင် ရခိုင်ကျောက်စာဝန် ဦးစံရွှေဘု၏ မြေးဖြစ်သူ ဒေါ်ခင်အေးဇံတို့မိသားစုမှ လွှဲပြောင်း ပေးအပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး  နှစ်ဖက် သဘောတူစာချုပ်တွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်ဟု သိရသည်။

ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး ရခိုင်တိုင်းရင်းသားလူမျိုးရေးရာ ဝန်ကြီး ဦးဇော်အေးမောင်က “ဦးစံရွှေဘုက ဒီရုပ်တုကို တူးဖော်လို့ရခဲ့တဲ့အချိန်မှာ သူ့သမီး ဒေါ်ရီရီဇံ ကမမွေးသေးဘူးလို့ သိရတယ်။အခု စမ်းချောင်း မင်္ဂလာလမ်းမှာ ဒေါ်ရီရီဇံက အသက်တစ်ရာကျော်ပြီ။ အခုထိ ရှိသေးတယ်။ အဲတော့ သူမသေခင်မှာ ဒီရုပ်တုကို ရခိုင်ပြည်နယ်က ရုပ်ထုကို ရခိုင်ပြည်သူလူထုကို ပြန်လှူချင်တယ်ဆိုတဲ့ ဆန္ဒ သူ့မှာရှိတယ်။ဆိုတော့ အဲဒီလို ၇ခိုင်ပြည်နယ်မှာ ပြန်ပို့ဖို့အတွက် ကျွန်တော်တို့ကို သူတို့ မိသားစုက တဆင့်ခံ အပ်ခဲ့တယ်”ဟု ပြောသည်။

အမြင့်ပေ ၉ လက်မရှိသည့် ထိုရုပ်ထုတွင် ဝေသာလီခေတ် အဝတ်အစား ဆင်ယင်ထားသည့် အမျိုးသမီး တစ်ဦးက လက်နှစ်ဘက်ကို ရှေ့သို့ ဆန့်တန်း၍ ဘူးသီးခွံ ထက်ခြမ်းပုံ ဆီမီးခွက်ကို ကိုင် မီးပူဇော်နေသည့် ဟန်ကို သွန်းလောင်းထားသည်ဟု သိရသည်။

ရုပ်တု၏ အောက်ခြေခုံတွင် ရက္ခဝဏ္ဏအက္ခရာဖြင့် “အာရနာ ကောင်းပတော်”ဟု စာသားပါရှိပြီး အေဒီ ၃ ရာစုနှင့် ၈ ရာစုကြား သွန်းလောင်းထားသည့် ရုပ်ထုဖြစ်နိုင်ကြောင်း သမိုင်းပညာရှင်များက ခန့်မှန့်သည်ဟု သိရသည်။

 “ကျွန်တော်တို့ ရဲ့ တာဝန်က ဒီရုပ်တုကို ထိန်းသိမ်းထားပြီးတော့ ရခိုင်ပြည် နယ်အစိုးရအဖွဲ့၊ရ ခိုင်ပြည်နယ် လွှတ်တော် ရယ်။ ရခိုင်ပြည်နယ်က အမျိုးသားပြတိုက်မှာ လုံခြုံစိတ်ချရတဲ့ နေရာတစ်ခု စီစဉ်ပြီးရင် ဥပဒေ တစ်ရပ်ပြဌာန်းပြီးတော့ အဲဒီဥပဒေနဲ့အညီ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖွဲ့စည်းပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့က အပ်မှာ ဖြစ်တယ် ”ဟု ဦးဇော်အေးမောင်က ဆက်ပြောသည်။

ထိုရေကို ၁၉၂၀ ဝန်းကျင်တွင် ရခိုင်ကျောက်စာဝန် ဦးစံရွှေဘုက ရခိုင်ပြည်နယ်၊မြောက်ဦးမြို့၊ဝေသာလီ ကျေးရွာ၏ အရှေ့မြောက်ဘက် ပြိုင်းတောင်ရွာ ဝေသာလီမြို့ဟောင်းထဲမှ တူးဖော်ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၂၀ ခုနှစ် သြဂုတ်လထုတ် မြန်မာနိုင်ငံသုတေသနဂျာနယ်အတွဲ အမှတ်(၁၀)တွင် ဆောင်းပါးရေးသားခဲ့သည်ဟု လည်းသိ၇သည်။

---------------------------------

Unicode:

နှဈပေါငျး ၁၃၀၀ ကျြော သမိုငျး၀ငျ၀သောလီခတျေကွေးဆီမီးခှကျကို ရခိုငျပွညျသူမြားထံသို့လူပုဂ်ဂိုလျသုံးဦးမှ တဈဆငျ့ လှဲပွောငျးပေးအပျ

စိုးဇံအောငျ
နိရဉ်စရာ ၊ ဇနျနဝါရီ ၈ / ၂၀၂၀

နှဈပေါငျး ၁၃၀၀ ကျြောမှ ၇ခိုငျ့အမှအေနှဈတဈခုဖွဈသညျ့ ၀သောလီခတျေ ကွေးဆီမီးခှကျကို ရခိုငျပွညျသူမြားထံသို့  လူပုဂ်ဂိုလျ သုံးဦးမှ တဈဆငျ့ လှူဒါနျးသူက လှဲပွောငျး ပေးအပျခဲ့သညျဟု သိ၇သညျ။

၄ငျး ကွေးဆီမီးခှကျကို လကျခံသူ သုံးဦးမှာ ရနျကုနျတိုငျး ဒသေကွီး ရခိုငျတိုငျးရငျးသားလူမြိုးရေးရာ၀နျကွီး ဦးဇျောအေးမောငျ၊ ယဉျကြေးမှု၀နျကွီးဌာန အကွံပေးပညာရှငျ ဒျေါနုမွဇံနှငျ့ ယဉျကြေးမှု၀နျကွီးဌာန ညှနျကွားရေးမှူး(ငွိမျး) ဦးတငျအောငျစိုးတို့ ဖွဈကွသညျ။

ဇနျနဝါရီလ ရ ရကျနေ့က ရနျကုနျအမြိုးသားပွတိုကျတှငျ ပွုလုပျသညျ့ ရခိုငျအမှအေနှဈ ကွေးဆီမီးခှကျအား ရခိုငျပွညျသူမြားသို့ လှဲပွောငျးပေးအပျခွငျးအခမျးအနားတှငျ ၇ခိုငျကြောကျစာ၀နျ ဦးစံရှဘေု၏ မွေးဖွဈသူ ဒျေါခငျအေးဇံတို့မိသားစုမှ လှဲပွောငျး ပေးအပျခဲ့ခွငျးဖွဈပွီး  နှဈဖကျ သဘောတူစာခြုပျတှငျ လကျမှတျရေးထိုးခဲ့ကွသညျဟု သိရသညျ။

ရနျကုနျတိုငျးဒသေကွီး ရခိုငျတိုငျးရငျးသားလူမြိုးရေးရာ ၀နျကွီး ဦးဇျောအေးမောငျက “ဦးစံရှဘေုက ဒီရုပျထုကို တူးဖျောလို့ရခဲ့တဲ့အခြိနျမှာ သူ့သမီး ဒျေါရီရီဇံ ကမမှေးသေးဘူးလို့ သိရတယျ။အခု စမျးခြောငျး မငျ်ဂလာလမျးမှာ ဒျေါရီရီဇံက အသကျတဈရာကျြောပွီ။ အခုထိ ရှိသေးတယျ။ အဲတော့ သူမသခေငျမှာ ဒီရုပျတုကို ရခိုငျပွညျနယျက ရုပျထုကို ရခိုငျပွညျသူလူထုကို ပွနျလှူခငျြတယျဆိုတဲ့ ဆန်ဒ သူ့မှာရှိတယျ။ဆိုတော့ အဲဒီလို ၇ခိုငျပွညျနယျမှာ ပွနျပို့ဖို့အတှကျ ကြှနျတျောတို့ကို သူတို့ မိသားစုက တဆငျ့ခံ အပျခဲ့တယျ”ဟု ပွောသညျ။

အမွငျ့ပေ ၉ လကျမရှိသညျ့ ထိုရုပျထုတှငျ ၀သောလီခတျေ အ၀တျအစား ဆငျယငျထားသညျ့ အမြိုးသမီး တဈဦးက လကျနှဈဘကျကို ရှေ့သို့ ဆနျ့တနျး၍ ဘူးသီးခှံ ထကျခွမျးပုံ ဆီမီးခှကျကို ကိုငျ မီးပူဇျောနသေညျ့ ဟနျကို သှနျးလောငျးထားသညျဟု သိရသညျ။

ရုပျတု၏ အောကျခွခေုံတှငျ ရက်ခဝဏ်ဏအက်ခရာဖွငျ့ “အာရနာ ကောငျးပတျော”ဟု စာသားပါရှိပွီး အဒေီ ၃ ရာစုနှငျ့ ၈ ရာစုကွား သှနျးလောငျးထားသညျ့ ရုပ်တုဖွဈနိုငျကွောငျး သမိုငျးပညာရှငျမြားက ခနျ့မှနျ့သညျဟု သိရသညျ။

 “ကြှနျတျောတို့ ရဲ့ တာ၀နျက ဒီရုပျထုကို ထိနျးသိမျးထားပွီးတော့ ရခိုငျပွညျ နယျအစိုးရအဖှဲ့၊ရ ခိုငျပွညျနယျ လှတျတျော ရယျ။ ရခိုငျပွညျနယျက အမြိုးသားပွတိုကျမှာ လုံခွုံစိတျခရြတဲ့ နရောတဈခု စီစဉျပွီးရငျ ဥပဒေ တဈရပျပွဌာနျးပွီးတော့ အဲဒီဥပဒနေဲ့အညီ အဖှဲ့အစညျးတဈခုဖှဲ့စညျးပွီးတော့ ကြှနျတျောတို့က အပျမှာ ဖွဈတယျ ”ဟု ဦးဇျောအေးမောငျက ဆကျပွောသညျ။

ထိုရုပျတုကို ၁၉၂၀ ၀နျးကငျြတှငျ ၇ခိုငျကြောကျစာ၀နျ ဦးစံရှဘေုက ၇ခိုငျပွညျနယျ၊မွောကျဦးမွို့၊၀သောလီ ကြေးရှာ၏ အရှေ့မွောကျဘကျ ပွိုငျးတောငျရှာ ၀သောလီမွို့ဟောငျးထဲမှ တူးဖျောရရှိခဲ့ပွီး ၁၉၂၀ ခုနှဈ သွဂုတျလထုတျ မွနျမာနိုငျငံသုတသေနဂြာနယျအတှဲ အမှတျ(၁၀)တှငျ ဆောငျးပါးရေးသားခဲ့သညျဟု လညျးသိ၇သညျ။