ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်အမျိုးသမီးများအတွက် စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ပေးမှုများကို စစ်ကောင်စီအပါအဝင်နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများနှင့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများက လုပ်ဆောင်ပေးခြင်း အားနည်းလျက်ရှိသည်ဟုလေ့လာစောင့်ကြည့်သူများက ပြောသည်။

ဝံလက်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်းမှဒါရိုက်တာ ဦးခိုင်ကောင်းစံက “အမျိုးသမီးတွေအတွက်စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်တင်ပေးမှုအားနည်းတယ်လို့ ပြောတဲ့အခါကျတော့ ဘာနဲ့သက်ဆိုင်မလဲဆိုရင် ဒေသတွင်းမှာရှိနေတဲ့ လူတွေကိုယ်၌ကလည်း အားစိုက်ဖို့လိုတယ်ပေါ့နော်။ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေကိုပဲ မျှော်လင့်လို့ချည်း မရဘူးပေါ့။ဒေသတွင်းမှာရှိတဲ့ လုပ်ငန်းရှင်တွေကိုယ်၌ကလည်း အမျိုးသမီးတွေ သက်မွေးဝမ်းကျောင်းအလုပ်တွေအတွက် အဆင်ပြေအောင် ဖန်တီးပေးဖို့လိုတယ်။အဲဒီအမျိုးသမီးတွေကိုယ်၌ကလည်း ကိုယ်တို့တတ်ကျွမ်းထားတဲ့ပညာတွေနဲ့လုပ်ဖို့ဟာကိုလည်း ကိုယ်တို့ကိုယ်၌ကလည်း ယုံကြည်မှုရှိဖို့လိုတယ်။ သို့သော်ရှိရင်တောင်မှ ကျနော်ထင်တယ်။ Market မရှိဘူး ဒီဘက်မှာ။ ရယ်ဒီမိတ်တွေလာတယ်ပေါ့ ဒီခေတ်မှာဆိုရင်။အစစအရာရာ အဲလိုမျိုးလာနေတော့ တစ်ခုမှကို အဆင်မပြေဘူးပေါ့”ဟု ပြောသည်။

ရခိုင်ရှိ WomenGeneration အဖွဲ့မှဒါရိုက်တာ ဒေါ်ခင်မြင့်ဇော်က “အဓိက အခက်အခဲမှာကျတော့ သင်တန်းလုပ်ရတဲ့အခါစိတ်ပါဝင်စားမှုမရှိဘူးပေါ့နော်။ သင်တန်းတွေလုပ်တာက Awarenessပေါ့နော်။ သူတို့အသိအမြင်၇လာဖို့၊ Behavior Change တွေဖြစ်လာဖို့၊ ပိုလို့ သိလာဖို့၊ ပိုလို့ဟိုဟာဖြစ်လာဖို့အတွက်အဓိက ပေးရတာပေါ့နော်။ သူတို့ကို အဲလိုပုံစံမျိုးပေးရုံလောက်နဲ့လည်း မရဘူး။အလုပ်အကိုင်တွေ လက်တွေ့ သူတို့လုပ်နိုင်အောင်လည်း ဒီဘက်က ဖန်တီးပေး၇မယ်။အဲလောက်ထိလုပ်နိုင်အောင်အတွက်ကလည်း ဒီဘက်မှာ Awareness ပေးတဲ့သူတွေမှာကျရင် အချိန်ကာလရော၊ ဘတ်ဂျက်ရောအခက်အခဲတွေရှိတယ်ပေါ့နော်”ဟု ပြောသည်။

ယင်းသို့ပံ့ပိုးမှုအားနည်းနေသည့်အပြင် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများမရှိသည့်အတွက် ရခိုင်ရှိအမျိုးသမီးများ၊ အထူးသဖြင့် ကျေးလက်တောရွာများရှိ အလုပ်လက်မဲ့ အမျိုးသမီးများသည်စိတ်လေလွင့်ကာ အလွယ်လမ်းဖြစ်သော ဖဲရိုက်ခြင်းနှင့် ချဲ(ခေါ်) နှစ်လုံးထီနှင့်သုံးလုံးထီထိုးခြင်းစသည့် တရားမဝင်လောင်းကစားများကို ပိုမိုလုပ်လာနေကြသည်ဟုလည်းဒေသခံများက ပြောသည်။

ကျောက်တော်မြို့နယ်မှ ဒေါ်မအေးသန်းက “အစတော့ တစ်ရာဖိုး၊နှစ်ရာဖိုးထိုးတယ်လေ။ ပေါက်တယ်။ ပြီးရင် ထပ်ထိုးတယ်။ တချို့ကျတော့ မပေါက်ဘူး။ ထပ်ထိုးတယ်။မပေါက်ဘူး။ အဲလိုမျိုးတွေလည်း မြင်ရပါတယ်။ ပြီးရင် ချဲထိုးလို့ စားဖို့မရှိ၊သောက်ဖို့မရှိ၊ အကြွေးတွေများလာရင် မိန်းမပါ၊ လင်ပါ နိုင်ငံခြားထွက်။သားသမီးတွေကို အဖိုး၊ အဘောင်တွေနဲ့ အပ်ထားခဲ့၊ အဲလိုမျိုးလည်းမြင်၇ပါတယ်”ဟုပြောသည်။

ငွေကျပ် တစ်ရာဖိုး၊ နှစ်ရာဖိုးမှ သိန်းနှင့်ချီ၍လောင်းကစားမှုပြုလုပ်နေကြသည်ဟုလည်း ဆိုသည်။ အချို့ဆိုလျှင် ပြည်ပရှိမိသားစုဝင်များပေးပို့လိုက်သည့် လုပ်အားခငွေကြေးများကိုအဆိုပါလောင်းကစားမှုများတွင် အလွန်အကျွံသုံးစွဲမိ၍အကြွေးများခေါင်ခိုက်သွားခြင်းများလည်း ရှိနေသည်ဟု ပြောကြသည်။ အကြွေးများပတ်လည်ဝိုင်းနေသည်ကိုပြည်ပရှိ မိသားစုဝင်များကိုလည်း အကျိုးအကြောင်းမပြောဝံ့တော့ဘဲပြန်လည်မဆပ်နိုင်မည်ကိုစိုးရိမ်၍ မိမိကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံစည်မှုများလည်းဖြစ်ပွားနေသည်ဟု ဒေသခံများက ပြောသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းအထူးသဖြင့် ကျေးလက်တောရွာများတွင် တရားဥပဒေစိုးမိုးမှုအားနည်းချက်ကိုအခွင့်ကောင်းယူကာ ယခုနောက်ပိုင်း ချဲ(ခေါ်) နှစ်လုံးထီနှင့်သုံးလုံးထီလုပ်ငန်းများ တစ်နေ့တခြားတွင်ကျယ်လျက်ရှိနေ၍ စာရိတ္တများပျက်ယွင်းကာလူမှုစီးပွားဘ၀များ ပျက်စီးလျက်ရှိနေသည်ဟု ဒေသခံများက ပြောသည်။

ဝံလက်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်းမှ ဒါရိုက်တာ ဦးခိုင်ကောင်းစံက “ဒီပြဿနာကကျေးလက်မှာဆိုရင်တော့ လွယ်တယ်ပေါ့လေ။ ကျေးလက်မှာ ချဲထိုးတယ်ဆိုရင်တော့ ကျေးလက်မှာနှစ်ဘက်အုပ်ချုပ်တဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေလည်းရှိတယ်။ စသည်အားဖြင့်ပေါ့လေ။မှန်မှန်ကန်ကန်နဲ့ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ကြမယ်ဆိုရင်တော့ ပပျောက်သွားမှာဖြစ်တယ်။နောက်တစ်ခုက နှစ်ဘက်အုပ်ချုပ်ရေးတွေက မလုပ်ရင်တောင်မှ ကိုယ်တို့ကိုယ်၌ကသိဖို့လိုတယ်ပေါ့။ ဥပမာ နှစ်လုံးထိုးတယ်ဆိုတာက အကွက် ၁၀၀ ကမှတစ်ကွက်ထွက်နေတာပေါ့လေ။ အဲဒါကို လူတိုင်းသိတယ်။ သိသိရင်းနဲ့ လုပ်နေကြတယ်ပေါ့”ဟုပြောသည်။

ရခိုင်တွင် ယခုကဲ့သို့ တရားမဝင်လောင်းကစားမှုများပြုလုပ်နေခြင်းကိုစစ်ကောင်စီကလည်း ထိထိရောက်ရောက်ကာကွယ်တားဆီးအရေးယူခြင်းမရှိသလို နယ်မြေအများစုကိုလွှမ်းမိုးထားနိုင်သည့် ရက္ခိုင်အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်/ရက္ခိုင့်တပ်တော်(ULA/AA)ကလည်း ထိရောက်စွာ တားဆီးနိုင်ခြင်းမျိုးမရှိသေးဟုဒေသခံများက ပြောဆိုကြသည်။

ULA/AA ပြောခွင့်၇သူ ဦးခိုင်သုခကမူ ULA အနေဖြင့် ရခိုင်တွင် ပြည်သူ့လုံခြုံရေးနှင့်တရားဥပဒေဆိုင်ရာကိစ္စများကို ဦးစားပေးဆောင်ရွက်နေရသေးသည့်အတွက် ယခုကဲ့သို့တရားမဝင်လောင်းကစားမှုများကို တားဆီးကာကွယ်ရန်မှာ လောလောဆယ် မဖြစ်နိုင်သေးဟုပြီးခဲ့သည့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၅ ရက်က အွန်လိုင်းမှပြုလုပ်သည့် ULA/AA၏ပထမဆုံးအကြိမ်သတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် ပြောဆိုခဲ့ဖူးသည်။

ရခိုင်တွင်အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းရရှိမှု၊ ဖန်တီးပံ့ပိုးမှုနည်းပါးခြင်းနှင့်အတူ တရားမဝင် လောင်းကစားများလုပ်ကိုင်ခြင်း၊ ပြည်ပတွင် သွားရောက်လုပ်ကိုင်ရာမှာ လုပ်အားခခေါင်းပုံဖြတ်ခံရခြင်း၊ ရောင်းစားခံရခြင်းနှင့် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာကျူးလွန်စော်ကားခံရခြင်း အစရှိသော နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတို့ကို ခံစားနေကြရသည်ဟုကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေသည့်အဖွဲ့အစည်းများမှ သိ၇သည်

ဝံလက်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးဖောင်ဒေးရှင်းမှဒါရိုက်တာ ဦးခိုင်ကောင်းစံက “အဓိကတော့ နိုင်ငံတကာပါ၊ အစိုးရပါ၊လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေမှာလည်း တာဝန်ရှိတယ်ပေါ့လေ။ အမျိုးသမီးတွေအတွက် သက်မွေးပညာတွေသင်ပေးတာမျိုး။ နောက် သက်မွေးပညာသင်ပြီးရင် သူတို့ရဲ့ သက်မွေးပညာက တတ်လာတာတွေကိုရင်းနှီးမြှုပ်နှံဖို့အတွက် Market Assessment ။ နောက်ပြီးရင် သူတို့ရဲ့ကုန်စည်စီးဆင်းမှု လုပ်ဆောင်မှုပေါ့လေ။ လုပ်တဲ့အခါ ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုတွေအဲလိုဟာမျိုးတွေ ပံ့ပိုးပေးဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။ပံ့ပိုးမှုအားနည်းတဲ့အတွက် ပြည်ပကို အလုပ်သွားလုပ်ကြမယ်။ ပညာအားနည်းတဲ့သူတွေကပင်ပင်ပန်းပန်း အလုပ်တွေလုပ်ကြရမယ်။ ပညာနည်းနည်းကလည်း ရှိတယ်။အချိတ်အဆက်ကလည်းရှိတယ်ဆိုရင် ပြည်ပသွားကြမယ်။ နောက်တစ်ခါ နောက်ပိုင်းမှာဆိုရင်လူကုန်ကူးခံရတာတွေဆိုရင် အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသတွေမှာတောင်လူကုန်ကူးခံရတာတွေရှိတယ်ပေါ့လေ။ အဲလိုမျိုး လူကုန်ကူးခံ၇မှုတွေကိုပါကြုံလာနိုင်ပါတယ်”ဟု ဆိုသည်။

၂၀၂၃ ခုနှစ်အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ၏ခန့်မှန်းလူဦးရေစာရင်းကို စစ်ကောင်စီက ပြီးခဲ့သည့် အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်တွင်ထုတ်ပြန်ခဲ့ရာ ရခိုင်ပြည်နယ်၌ လူဦးရေ ၃ ဒသမ ၄ သန်းရှိသည်ဟု ဖော်ပြခဲ့သည်။ 

ယင်းအထဲတွင် အမျိုးသား ၁ ဒသမ ၆ သန်းနှင့် အမျိုးသမီးမှာ ၁ ဒသမ ၈ သန်းပါဝင်ပြီးအမျိုးသမီးဦးရေက အမျိုးသားဦးရေထက် များနေသည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ရခိုင်ရှိအလုပ်လက်မဲ့ဦးရေမှာလည်း အမျိုးသားများထက် အမျိုးသမီးဦးရေများနေသည်ဟု လေ့လာသူများကပြောသည်။