တရုတ်နှင့်အိန္ဒိယ တင်းမာမှုကြားက မြန်မာ

မောင်ဝင်းမော်

Bertil Linter ဆောင်းပါး

ကိုဗစ်-19 အကြပ်အတည်းကာလအတွင်း မြန်မာပြည်မှထွက်ခွာသည့် လေယာဉ် မရှိသလောက်ရှားပါသည်။ သို့သော်လည်း မေလ ၁၄ ရက်နေ့သည် ထူးခြားသည့် ချွင်းချက်ဖြစ်သည်။

မြန်မာစစ်တပ်အထူးလေယာဉ်တစ်စီးသည် စစ်ကိုင်းတိုင်းမြောက်ပိုင်းရှိ ခန္တီးမြို့မှ အိန္ဒိယအရှေ့မြောက်ပိုင်းက မဏိပူရပြည်နယ် အင်ဖာမြို့သို့၊ ထိုမှတစ်ဆင့် အာသံပြည်နယ် Guwahati မြို့သို့ ပျံသန်းခဲ့သည်။ လေယာဉ်ပေါ်တွင် မဏိပူရလက်နက်ကိုင် ၁၂ ဦးနှင့် အာသံမှ ၁ဝ ဦးပါရှိသည်။

မြန်မာစစ်တပ်က ၎င်းလက်နက်ကိုင်များအား အိန္ဒိယအာဏာပိုင်များထံလွှဲပြောင်းပြီး ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုပြသမှုမှာ ထူးခြားသည့်ဖြစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ မြင်ကွင်းကျယ်မှကြည့်လျှင် ဤဖြစ်ရပ်မှာ လုံခြုံရေးနှင့် လက်နက်ဝယ်ယူရေးအတွက် တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ကာလကြာရှည်စွာမှီခိုခဲ့ရသည့်အခြေအနေကို လျှော့ချပြီး နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးအားခွဲဖြန့်ချဲ့ထွင်လိုသည့် မြန်မာစစ်တပ်၏မူဝါဒကို ထင်ဟပ်လျက်ရှိသည်။

ဤဖြစ်စဉ်များမှာ အငြင်းပွားနေသည့် တရုတ်နှင့်အိန္ဒယ နှစ်နိုင်ငံနယ်စပ်တလျှောက်တွင်နှစ်ဖက်တပ်များ အင်အားဖြည့်တင်းမှုများ ပြုလုပ်လာနိုင်ချိန်တွင် မဟာဗျူဟာအရ ပိုအရေးလာသည်။ ကာလရှည်ကြာစွာ ယှဉ်ပြိုင်ဖက်ဖြစ်ခဲ့သည့် ၎င်းတို့ နှစ်နိုင်ငံမှာ ယခင်နှစ်များထက် ပဋိပက္ခဖြစ်နိုင်ခြေနှင့် ပိုမိုနီးကပ်လာခဲ့သည်။ မကြာမီကာလအတွင်းမှာပင် မြန်မာသည် ပိုင်နက်နယ်မြေအငြင်းပွားမှုနှင့်ပတ်သတ်ပြီး နိုင်ငံကြီးနှစ်ခု၏ “တို့ဆိတ်မှု”များကြားတွင် အခက်တွေ့သည့်အခြေအနေ ကျရောက်မည့်ပုံရှိသည်။

မြန်မာသည် အာရှနိုင်ငံကြီးနှစ်နိုင်ငံကြားတွင် ပိတ်မိလျက်ရှိသည်။ အိန္ဒိယအား ပုန်ကန်ခြားနားသည့် လက်နက်ကိုင်များသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၁၉၆ဝ ခုနှစ်များဆီကပင် ခိုအောင်းနေခဲ့ကြသည့်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်းမှ အိန္ဒိယနိုင်ငံ နာဂလန်း၊ မဏိပူရ နှင့် အာသံ ပြည်နယ်များသို့ ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ပြီး အိန္ဒိယတပ်များ မရောက်နိုင်သည့် မြန်မာဘက်တွင် ပြန်လည်ခိုလှုံခဲ့ကြသည်။

အခြားဒေသများမှ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်များ၏ ခြိမ်းခြောက်မှုနှင့် လုံးပန်းနေရသည့် မြန်မာအာဏာပိုင်များသည် ဆိုခဲ့ပါ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် အိန္ဒိယလက်နက်ကိုင်များတည်ရှိနေမှုအား ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး မသိကျိုးကျွန်ပြုနေခဲ့သည်။ 

၂ဝ၁၉ ဖေဖော်ဝါရီလတွင်မူ အလှည့်အပြောင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာစစ်တပ်သည် စစ်ကိုင်းတိုင်း အထက်ပိုင်း ဒဂ (Taga) တွင် အိန္ဒိယအရှေ့မြောက်ပိုင်းမှ အခြားလက်နက်ကိုင်များနှင့်အတူ အခြေစိုက်ထားသည့် နာဂအမျိုးသားဆိုရှယ်လစ်ကောင်စီ (NSCN-K) အားဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။

မြန်မာနာဂ တစ်ဦးဖြစ်သည့် ရှန်ဝမ်ရှန်ရန်ကပ္ပလန် (S. S. Khaplang) သည် ၂ဝ၁၇ ခုနှစ် ဇွန်လတွင်ကွယ်လွန်ခဲ့ပြီဖြစ်သော်လည်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ နဂလန်းနှင့် မဏိပူရမှ Isak Chishi Swu နှင့် Thuingaleng Muivah တို့ဦးဆောင်သည့်နာဂလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ NSCN-IM နှင့်ကွဲပြားစေရန် NSCN-K သည် ၎င်းတို့အဖွဲ့၏အမည်တွင် ကပ္ပလန်၏အမည်ကိုဆက်လက် ထိန်းသိမ်းထားသည်။

Isak သည့် ၂ဝ၁၆ ဇွန်လတွင်ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ Muivah သည် အိန္ဒိယတွင်နေထိုင်လျက်ရှိပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်ကတည်းက ပြုလုပ်နေခဲ့သည့် အိန္ဒယအစိုးရနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုများတွင် ပါဝင်လျက်ရှိသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့လွှဲပြောင်းခဲ့သည့် လက်နက်ကိုင်များအား ပြီးခဲ့သည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလက ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်မှုများပြုလုပ်ခဲ့သည့်အချိန်နှင့် ၎င်းနောက်ပိုင်းအချိန်များတွင် ဖမ်းဆီးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် မြန်မာစစ်တပ်သည် NSCN-K ထိပ်ပိုင်းပုဂ္ဂိုလ် (၅) ကိုလည်းထိန်းသိမ်းခဲ့သည်။

၎င်းတို့ (၅)ဦးမှာ မြန်မာဘက်မှ နာဂများဖြစ်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံသားများဖြစ်ကြသည်။ ပြီးခဲ့သည့်နှစ် နိုဝင်ဘာလက ၎င်းတို့အား ကိုလိုနီခေတ် ၁၉ဝ၈ ခုနှစ်ကတည်းကပြဌာန်းခဲ့သည့် မတရားအသင်းဆက်သွယ်မှုဥပဒေဖြင့် ခန္တီးတရားရုံးက ထောင်ဒဏ် (၂) နှစ်ချမှတ်ခဲ့သည်။ 

ထိုဥပဒေနှင့်ပင် ထောင်ဒဏ် (၂)နှစ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည့် အိန္ဒိယလက်နက်ကိုင်များကိုလည်း ခန္တီးထောင်တွင်ထိန်းသိမ်းထားခဲ့သည်။

ဧပြီလလယ် မြန်မာ့နှစ်သစ်ကာလတွင် အကျဉ်းသား ၂၅ဝဝဝ နီးပါးလွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခဲ့သည်။ အဆိုပါ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်တွင် လူ့အခွင့်အရေးလှုပ်ရှားသူများနှင့် သူပုန်သူကန်များမပါဝင်ခဲ့ပါ။ သို့သော်လည်း နာဂစာပေနှင့်ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့၏ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်မှုကြောင့် နာဂ (၅)ဦးအားလွှတ်ပေးခဲ့သည်။

လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်မှာ နိုင်ငံခြားသားများအကြုံးဝင်မှုမရှိသဖြင့် မဏိပူရနှင့်အာသံမှ လက်နက်ကိုင်များအား လွှတ်မပေးခဲ့ပါ။ သို့သော်လည်း ၎င်းတို့အားလွှတ်ပေးပြီး အိန္ဒိယထံလွှဲပြောင်းပေးရန် အိန္ဒိယလုံခြုံရေးတာဝန်ရှိပုဂ္ဂိုလ်များက သံတမန်ရေးနည်းလမ်းဖြင့်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ 

၎င်းတို့အထဲတွင် မဏိပူရအုပ်စု၊ အာသံအုပ်စု နှင့် အနောက်မြောက်ဘင်္ဂလားဒေသရှိ ခရိုင် (၆)ခု နှင့် အာသံပြည်နယ်တွင်းကဆက်စပ်နယ်မြေ (၄)ခုအားစုပေါင်း၍ သီးခြားနိုင်ငံနိုင်ငံတစ်ခုထူထောင်လိုသည့် အုပ်စုမှ လက်နက်ကိုင်များပါဝင်သည်။ 

ပြီးခဲ့သည့်နှစ်တွင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များအားဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခြင်းနှင့် ယခုနှစ်တွင် ၎င်းတို့အားအိန္ဒိယထံလွှဲပြောင်းပေးမှုများက မြန်မာ့နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတွင် အရေးပါသည့်အပြောင်းအလဲများကို ဖော်ပြနေသည်။ တရုတ်၏ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုမှာ ၁၉၈ဝ နှင့် ၁၉၉ဝ ခုနှစ်များကတည်းကရှိနေခဲ့သည့်။ ထိုအချိန်က တရုတ်သည် အနောက်နိုင်ငံများ၏ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများအား အခွင့်ကောင်းယူကာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု၊ ချေးငွေများ၊ လက်နက်ရောင်းချမှုများဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင်းသို့အလျင်အမြန်ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ 

သို့သော်လည်း ၂ဝ၁၁ ခုနှစ်တွင် မြန်မာအစိုးရကနိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများပြုလုပ်လာချိန်တွင် တရုတ်၏ လွှမ်းမိုးမှုများဆုတ်ရုတ်သွားခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများကြောင့် ၂ဝ၁၅ ရွေးကောက်ပွဲအား ဒီမိုကရေစီနည်းလမ်းတကျ ကျင်းပနိုင်ခဲ့ပြီး အနောက်နိုင်ငံများသည် တချိန်က ပစ်ပယ်ထားသည့်နိုင်ငံနှင့် ပြန်လည် ထိတွေ့ဆက်ဆံလာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၂ဝ၁၇ ခုနှစ် ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်အကြပ်အတည်းဖြစ်ရပ်များကြောင့် အခြေအနေများပြောင်းလဲသွားခဲ့ပြန်သည်။

အနောက်နိုင်ငံများ၏သဘောထားများ တဖန်တင်းမာလာချိန်တွင် တရုတ် ပြန်လည်ရောက်ရှိလာသည်။ ယခုတစ်ကြိမ်တွင် တရုတ်သည် မြန်မာနိုင်ငံမှဖြတ်သန်းပြီး တရုတ်အနောက်တောင်ပိုင်းကုန်းတွင်းပိတ်ဒေသအား အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာနှင့် ဆက်သွယ်မည့် မဟာဗျူဟာကျသည့်စင်္ကြံလမ်းတစ်ခု တည်ဆောက်လိုသည့်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ၎င်း၏ ဒေါ်လာထရီလီယံတန်ဖိုးရှိ ရပ်ဝန်းနှင့်ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း (BRI) နှင့်ပွဲထွက်လာခဲ့သည်။ 

အဆိုပါဖြစ်ရပ်များကြောင့် ၂ဝ၁၁-၂ဝ၁၂ ခုနှစ် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးမတိုင်ခင် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကာလထက်ပင် တရုတ်အပေါ်မှီခိုရသည့်နိုင်ငံဖြစ်လာမည်ကို မြန်မာစစ်တပ် တာဝန်ရှိသူများက စိုးရိမ်လာကြသည်။

အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ဝ၄ သန်းတန် SU-30M ဖိုက်တာဂျက်လေယာဉ်များဝယ်ယူရေးစာချုပ် အပါအဝင် စစ်ရေးသင်တန်းများ၊ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများအတွက် မြန်မာတာဝန်ရှိသူများသည် မိတ်ဆွေဟောင်းကြီးဖြစ်သည့် ရုရှားထံ ပိုမိုချဉ်းကပ်လာခဲ့သည်။

၂ဝ၁၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ရုရှားကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Sergei Shoigu မြန်မာနိုင်ငံသို့လာရောက်ခဲ့ပြီး ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် ဗိုလ်ချုပ်မှူးကြီးမင်းအောင်လှိုင်နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ စစ်လက်နက်ပစ္စည်းဝယ်ယူရေးနှင့် ရုရှားကျောင်းများတွင် မြန်မာစစ်ဖက်အရာရှိများ ပညာသင်ကြားနိုင်ရေး တို့အတွက်သဘောတူညီချက်များစွာ ရရှိခဲ့သည်။

အနောက်နိုင်ငံများနှင့်ခြားနားစွာ ရုရှားသည် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် အစိုးရအား ရိုဟင်ဂျာအရေးနှင့်ပတ်သတ်ပြီး ပြစ်တင်ရှုတ်ချခဲ့ခြင်းမရှိပါ။

၎င်း၏အိမ်နီးချင်း မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်တွင် တရုတ်၏လွှမ်းမိုးမှုများအားတန်ပြန်ရန်ဆန္ဒရှိနေသည့် အိန္ဒိယသည်လည်း ပြစ်တင်ရှုတ်ချခြင်းမလုပ်ခဲ့ပါ။ ၂ဝ၁၇ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိန်က မြန်မာစစ်တပ်အား သင်တန်းပေးသည့်အစဉ်အစဉ်ရပ်နားကြောင်းကြေညာချိန်တွင် အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာတို့သည် မြန်မာရေတပ်သားများအား အိန္ဒိယထိပ်တန်းကာကွယ်ရေးကျောင်းများတွင် သင်တန်းပေးရန် ဆွေးနွေးခဲ့ကြကြောင်း ရိုက်တာသတင်းတွင် ၂ဝ၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလက ဖော်ပြခဲ့သည်။ 

ထိုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အိန္ဒိယနှင့်မြန်မာတို့သည် တရားဝင်အားဖြင့်“ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းမှု စစ်ဆင်ရေး”များအတွက်ရည်ရွယ်သည့် ပထမဆုံးသော စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၂ဝ၁၈ ခုနှစ်မတ်လတွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်အတွင်း အိန္ဒယနှင့် မြန်မာရေတပ်တို့ ပူးတွဲစစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်အတွင်း တရုတ်ရေငုပ်သေင်္ဘာဝင်ရောက်မှုများ မကြာခဏတွေ့ရှိရကြောင်း အိန္ဒိယကပြောဆိုထားသည်။

ထို့ကြောင့် ပြီးခဲ့သည့်နှစ်က မြန်မာစစ်တပ်၏ ဒဂ (Taga) စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုနှင့် မကြာသေးခင်က အိန္ဒိယလက်နက်ကိုင်များအား လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည့်ဖြစ်ရပ်များအား ကျယ်ပြန့်သည့် ပထဝီနိုင်ငံရေး မဟာဗျူဟာ မှန်ပြောင်းဖြင့်ရှုမြင်ရန်လိုအပ်သည်။ 

တရုတ်အနောက်တောင်ပိုင်းယူနန်ပြည်နယ်နှင့်မြန်မာပြည်နယ်စပ် ရွှေလီမြို့တွင် အိန္ဒိယအရှေ့မြောက်ပိုင်း လက်နက်ကိုင်အုပ်စုကလူများ လှုပ်ရှားနေမှုအား အိန္ဒိယက သိရှိထားခဲ့သည်။ တရုတ်လက်နက်များ တရုတ်-မြန်မာနယ်စပ်မှတဆင့် မကြာသေးခင်ကရှင်းလင်းလိုက်ပြီဖြစ်သည့် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များခိုလှုံရာနယ်မြေ၊ ထိုမှဆင့် မြန်မာ-အိန္ဒိယ နယ်စပ်မှ အိန္ဒိယသို့ မှောင်ခိုဝင်ရောက်မလာစေရေန် အိန္ဒိယကလိုလားသည်။

လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည့် လက်နက်ကိုင်များထဲတွင် အဆိုပါ အုပ်စုနှစ်ခုမှ လူများပါဝင်သည်။ မဏိပူရ အခြေစိုက်တပ်ဖွဲ့နှစ်ခုဖြစ်သည့် ကန်ဂလိပက် ပြည်သူ့တော်လှန်ရေးပါတီ (the People’s Revolutionary Party of Kangleipak) နှင့် ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ် (the People’s Liberation Army) တို့ဖြစ်သည်။ ၎င်းနှစ်ဖွဲ့ထက်ပိုမို အင်အားတောင့်တင်းသည့် အာသံလွတ်မြောက်ရေးတပ်ဦး (United Liberation front of Asom [Assam] (ULFA), အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် Paresh Baruah သည်လည်း ယူနန်ပြည်နယ်တွင် တိမ်းရှောင်နေသည်ဟုယုံကြည်ရသည်။ သူသည် ယူနန်ကနေပြီး မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းမှတဆင့် ULFA နှင့်ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်နေသည့် မဏိပူရမှ အခြား ရဲဘော်ရဲဘက်များ၊ NSCK-K တို့ရှိရာ တစ်ချိန်က ဒဂ (Taga) စခန်းသို့ မကြာခဏသွားရောက်ခဲ့သည်။ 

မြန်မာနှင့် ရုရှားစစ်ရေးဆက်ဆံမှုကိုတရုတ်တို့ မလိုတမာ သဘောထားမရှိနိုင်သော်လည်း ၎င်း၏ပြိုင်ဘက်အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာအကြား တိုးတက်လာသည့်စစ်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအား နှစ်ခြိုက်လိမ့်မည်မဟုတ်ပါ။ တရုတ် မည်သို့တုန့်ပြန်မည်အား စောင့်ကြည့်ရပါဦးမည်။ တရုတ်သည် အိန္ဒိယအရှေ့မြောက်မှ ပုန်ကန်တော်လှန်သူများအား ကူညီထောက်ပံ့မှုများ ပြန်လည်လုပ်ဆောင်လာနိုင်သည်။ 

တရုတ်သည် ၁၉၆ဝ ခုနှစ်များမှ ၁၉၈ဝ ခုနှစ်များအထိ ယူနန်ပြည်နယ်တွင် အဆိုပါ အလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များအား သင်တန်းပေးခြင်းနှင့် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းထောက်ပံ့ခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးခဲ့ပြီး အိန္ဒိယအား ဒုက္ခပေးနေသည့် နာဂလန်း၊ မဏိပူရ နှင့် မီဇိုရမ် ပြည်နယ်များသို့ပြန်လည် စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ULFA မှာ ထိုကဲ့သို့တိုက်ရိုက် ကူညီထောက်ပံ့မှုများမရရှိခဲ့သည့်တိုင် တရုတ်နိုင်ငံအတွင်း လွတ်လပ်စွာ နေထိုင်လှုပ်ရှားခွင့်ပြုထားခဲ့ပြီး ၎င်းတို့၏ရဲဘော်ရဲဘက်များ နှင့် အဆက်အသွယ်များအား လမ်းဖွင့်ပေးထားခဲ့သည်။ 

တရုတ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တစ်ခုတည်းသော အင်အားကြီးနိုင်ငံမဟုတ်တော့ပါ။ သို့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းက မဟာဗျူဟာအရအရေးပါသည့် ရပ်ဝန်းနှင့်ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း (BRI) များကြောင့် တက်လှမ်းလာသည့်အိန္ဒိယ၏ခြေလှမ်းများအား ကာဆီးရန် တရုတ်တို့ နည်းလမ်းများရှာကြံနေဦးမည်ဖြစ်သည်။ 

By Bertil Lintner - China, India tensions put Myanmar in the middle

-------------------------------- 

တရုတျနှငျ့အိန်ဒိယ တငျးမာမှုကွားက မွနျမာ

မောငျဝငျးမျော

Bertil Linter ဆောငျးပါး

ကိုဗစျ-19 အကွပျအတညျးကာလအတှငျး မွနျမာပွညျမှထှကျခှာသညျ့ လယောဉျ မရှိသလောကျရှားပါသညျ။ သို့သျောလညျး မလေ ၁၄ ရကျနေ့သညျ ထူးခွားသညျ့ ခြှငျးခကြျဖွစျသညျ။

မွနျမာစစျတပျအထူးလယောဉျတစျစီးသညျ စစျကိုငျးတိုငျးမွောကျပိုငျးရှိ ခန်တီးမွို့မှ အိန်ဒိယအရှေ့မွောကျပိုငျးက မဏိပူရပွညျနယျ အငျဖာမွို့သို့၊ ထိုမှတစျဆငျ့ အာသံပွညျနယျ Guwahati မွို့သို့ ပြံသနျးခဲ့သညျ။ လယောဉျပျေါတှငျ မဏိပူရလကျနကျကိုငျ ၁၂ ဦးနှငျ့ အာသံမှ ၁ဝ ဦးပါရှိသညျ။

မွနျမာစစျတပျက ၎င်းငျးလကျနကျကိုငျမြားအား အိန်ဒိယအာဏာပိုငျမြားထံလှှဲပွောငျးပွီး ခစြျကွညျရငျးနှီးမှုပွသမှုမှာ ထူးခွားသညျ့ဖွစျရပျဖွစျသညျ။ မွငျကှငျးကယြျမှကွညျ့လြှငျ ဤဖွစျရပျမှာ လုံခွုံရေးနှငျ့ လကျနကျဝယျယူရေးအတှကျ တရုတျနိုငျငံအပျေါ ကာလကွာရှညျစှာမှီခိုခဲ့ရသညျ့အခွအေနကေို လြှော့ခပြွီး နိုငျငံခွားဆကျဆံရေးအားခှဲဖွနျ့ခြဲ့ထှငျလိုသညျ့ မွနျမာစစျတပျ၏မူဝါဒကို ထငျဟပျလကြျရှိသညျ။

ဤဖွစျစဉျမြားမှာ အငွငျးပှားနသေညျ့ တရုတျနှငျ့အိန်ဒယ နှစျနိုငျငံနယျစပျတလြှောကျတှငျနှစျဖကျတပျမြား အငျအားဖွညျ့တငျးမှုမြား ပွုလုပျလာနိုငျခြိနျတှငျ မဟာဗြူဟာအရ ပိုအရေးလာသညျ။ ကာလရှညျကွာစှာ ယှဉျပွိုငျဖကျဖွစျခဲ့သညျ့ ၎င်းငျးတို့ နှစျနိုငျငံမှာ ယခငျနှစျမြားထကျ ပဋိပက်ခဖွစျနိုငျခွနှေငျ့ ပိုမိုနီးကပျလာခဲ့သညျ။ မကွာမီကာလအတှငျးမှာပငျ မွနျမာသညျ ပိုငျနကျနယျမွအေငွငျးပှားမှုနှငျ့ပတျသတျပွီး နိုငျငံကွီးနှစျခု၏ “တို့ဆိတျမှု”မြားကွားတှငျ အခကျတှေ့သညျ့အခွအေနေ ကရြောကျမညျ့ပုံရှိသညျ။

မွနျမာသညျ အာရှနိုငျငံကွီးနှစျနိုငျငံကွားတှငျ ပိတျမိလကြျရှိသညျ။ အိန်ဒိယအား ပုနျကနျခွားနားသညျ့ လကျနကျကိုငျမြားသညျ မွနျမာနိုငျငံတှငျ ၁၉၆ဝ ခုနှစျမြားဆီကပငျ ခိုအောငျးနခေဲ့ကွသညျ့။ မွနျမာနိုငျငံတှငျးမှ အိန်ဒိယနိုငျငံ နာဂလနျး၊ မဏိပူရ နှငျ့ အာသံ ပွညျနယျမြားသို့ ဝငျရောကျတိုကျခိုကျမှုမြား ပွုလုပျပွီး အိန်ဒိယတပျမြား မရောကျနိုငျသညျ့ မွနျမာဘကျတှငျ ပွနျလညျခိုလှုံခဲ့ကွသညျ။

အခွားဒသေမြားမှ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျမြား၏ ခွိမျးခွောကျမှုနှငျ့ လုံးပနျးနရေသညျ့ မွနျမာအာဏာပိုငျမြားသညျ ဆိုခဲ့ပါ နယျစပျဖွတျကြျော အိန်ဒိယလကျနကျကိုငျမြားတညျရှိနမှေုအား ငွငျးဆိုခဲ့ပွီး မသိကြိုးကြှနျပွုနခေဲ့သညျ။

၂ဝ၁၉ ဖဖျေောဝါရီလတှငျမူ အလှညျ့အပွောငျးဖွစျလာခဲ့သညျ။ မွနျမာစစျတပျသညျ စစျကိုငျးတိုငျး အထကျပိုငျး ဒဂ (Taga) တှငျ အိန်ဒိယအရှေ့မွောကျပိုငျးမှ အခွားလကျနကျကိုငျမြားနှငျ့အတူ အခွစေိုကျထားသညျ့ နာဂအမြိုးသားဆိုရှယျလစျကောငျစီ (NSCN-K) အားဝငျရောကျတိုကျခိုကျခဲ့သညျ။

မွနျမာနာဂ တစျဦးဖွစျသညျ့ ရှနျဝမျရှနျရနျကပ်ပလနျ (S. S. Khaplang) သညျ ၂ဝ၁၇ ခုနှစျ ဇှနျလတှငျကှယျလှနျခဲ့ပွီဖွစျသျောလညျး အိန်ဒိယနိုငျငံ နဂလနျးနှငျ့ မဏိပူရမှ Isak Chishi Swu နှငျ့ Thuingaleng Muivah တို့ဦးဆောငျသညျ့နာဂလကျနကျကိုငျအဖှဲ့ NSCN-IM နှငျ့ကှဲပွားစရေနျ NSCN-K သညျ ၎င်းငျးတို့အဖှဲ့၏အမညျတှငျ ကပ်ပလနျ၏အမညျကိုဆကျလကျ ထိနျးသိမျးထားသညျ။

Isak သညျ့ ၂ဝ၁၆ ဇှနျလတှငျကှယျလှနျခဲ့သညျ။ Muivah သညျ အိန်ဒိယတှငျနထေိုငျလကြျရှိပွီး ၁၉၉၇ ခုနှစျကတညျးက ပွုလုပျနခေဲ့သညျ့ အိန်ဒယအစိုးရနှငျ့ ငွိမျးခမြျးရေးဆှေးနှေးမှုမြားတှငျ ပါဝငျလကြျရှိသညျ။

အိန်ဒိယနိုငျငံသို့လှှဲပွောငျးခဲ့သညျ့ လကျနကျကိုငျမြားအား ပွီးခဲ့သညျ့နှစျ ဇနျနဝါရီလက ဝငျရောကျတိုကျခိုကျမှုမြားပွုလုပျခဲ့သညျ့အခြိနျနှငျ့ ၎င်းငျးနောကျပိုငျးအခြိနျမြားတှငျ ဖမျးဆီးခဲ့ခွငျးဖွစျသညျ။ တစျခြိနျတညျးမှာပငျ မွနျမာစစျတပျသညျ NSCN-K ထိပျပိုငျးပုဂ်ဂိုလျ (၅) ကိုလညျးထိနျးသိမျးခဲ့သညျ။

၎င်းငျးတို့ (၅)ဦးမှာ မွနျမာဘကျမှ နာဂမြားဖွစျပွီး မွနျမာနိုငျငံသားမြားဖွစျကွသညျ။ ပွီးခဲ့သညျ့နှစျ နိုဝငျဘာလက ၎င်းငျးတို့အား ကိုလိုနီခတျေ ၁၉ဝ၈ ခုနှစျကတညျးကပွဌာနျးခဲ့သညျ့ မတရားအသငျးဆကျသှယျမှုဥပဒဖွေငျ့ ခန်တီးတရားရုံးက ထောငျဒဏျ (၂) နှစျခမြှတျခဲ့သညျ။

ထိုဥပဒနှေငျ့ပငျ ထောငျဒဏျ (၂)နှစျခမြှတျခံခဲ့ရသညျ့ အိန်ဒိယလကျနကျကိုငျမြားကိုလညျး ခန်တီးထောငျတှငျထိနျးသိမျးထားခဲ့သညျ။

ဧပွီလလယျ မွနျမာ့နှစျသစျကာလတှငျ အကဉြျးသား ၂၅ဝဝဝ နီးပါးလှတျငွိမျးခမြျးသာခှငျ့ပေးခဲ့သညျ။ အဆိုပါ လှတျငွိမျးခမြျးသာခှငျ့တှငျ လူ့အခှငျ့အရေးလှုပျရှားသူမြားနှငျ့ သူပုနျသူကနျမြားမပါဝငျခဲ့ပါ။ သို့သျောလညျး နာဂစာပနှေငျ့ယဉျကြေးမှုအဖှဲ့၏ ကွားဝငျဆောငျရှကျမှုကွောငျ့ နာဂ (၅)ဦးအားလှှတျပေးခဲ့သညျ။

လှတျငွိမျးခမြျးသာခှငျ့မှာ နိုငျငံခွားသားမြားအကွုံးဝငျမှုမရှိသဖွငျ့ မဏိပူရနှငျ့အာသံမှ လကျနကျကိုငျမြားအား လှှတျမပေးခဲ့ပါ။ သို့သျောလညျး ၎င်းငျးတို့အားလှှတျပေးပွီး အိန်ဒိယထံလှှဲပွောငျးပေးရနျ အိန်ဒိယလုံခွုံရေးတာဝနျရှိပုဂ်ဂိုလျမြားက သံတမနျရေးနညျးလမျးဖွငျ့လုပျဆောငျခဲ့ကွသညျ။

၎င်းငျးတို့အထဲတှငျ မဏိပူရအုပျစု၊ အာသံအုပျစု နှငျ့ အနောကျမွောကျဘငျ်ဂလားဒသေရှိ ခရိုငျ (၆)ခု နှငျ့ အာသံပွညျနယျတှငျးကဆကျစပျနယျမွေ (၄)ခုအားစုပေါငျး၍ သီးခွားနိုငျငံနိုငျငံတစျခုထူထောငျလိုသညျ့ အုပျစုမှ လကျနကျကိုငျမြားပါဝငျသညျ။

ပွီးခဲ့သညျ့နှစျတှငျ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြားအားဝငျရောကျတိုကျခိုကျခွငျးနှငျ့ ယခုနှစျတှငျ ၎င်းငျးတို့အားအိန်ဒိယထံလှှဲပွောငျးပေးမှုမြားက မွနျမာ့နိုငျငံခွားရေးမူဝါဒတှငျ အရေးပါသညျ့အပွောငျးအလဲမြားကို ဖျောပွနသေညျ။ တရုတျ၏ဩဇာလှှမျးမိုးမှုမှာ ၁၉၈ဝ နှငျ့ ၁၉၉ဝ ခုနှစျမြားကတညျးကရှိနခေဲ့သညျ့။ ထိုအခြိနျက တရုတျသညျ အနောကျနိုငျငံမြား၏ စီးပှားရေးပိတျဆို့အရေးယူမှုမြားအား အခှငျ့ကောငျးယူကာ ရငျးနှီးမွှုပျနှံမှု၊ ခြေးငှမြေား၊ လကျနကျရောငျးခမြှုမြားဖွငျ့ မွနျမာနိုငျငံတှငျးသို့အလငြျအမွနျဝငျရောကျလာခဲ့သညျ။

သို့သျောလညျး ၂ဝ၁၁ ခုနှစျတှငျ မွနျမာအစိုးရကနိုငျငံရေးပွုပွငျပွောငျးလဲမှုမြားပွုလုပျလာခြိနျတှငျ တရုတျ၏ လှှမျးမိုးမှုမြားဆုတျရုတျသှားခဲ့သညျ။ နိုငျငံရေးပွုပွငျပွောငျးလဲမှုမြားကွောငျ့ ၂ဝ၁၅ ရှေးကောကျပှဲအား ဒီမိုကရစေီနညျးလမျးတကြ ကငြျးပနိုငျခဲ့ပွီး အနောကျနိုငျငံမြားသညျ တခြိနျက ပစျပယျထားသညျ့နိုငျငံနှငျ့ ပွနျလညျ ထိတှေ့ဆကျဆံလာခဲ့သညျ။ သို့သျောလညျး ၂ဝ၁၇ ခုနှစျ ရိုဟငျဂြာ ဒုက်ခသညျအကွပျအတညျးဖွစျရပျမြားကွောငျ့ အခွအေနမြေားပွောငျးလဲသှားခဲ့ပွနျသညျ။

အနောကျနိုငျငံမြား၏သဘောထားမြား တဖနျတငျးမာလာခြိနျတှငျ တရုတျ ပွနျလညျရောကျရှိလာသညျ။ ယခုတစျကွိမျတှငျ တရုတျသညျ မွနျမာနိုငျငံမှဖွတျသနျးပွီး တရုတျအနောကျတောငျပိုငျးကုနျးတှငျးပိတျဒသေအား အိန်ဒိယသမုဒ်ဒရာနှငျ့ ဆကျသှယျမညျ့ မဟာဗြူဟာကသြညျ့စငျ်ကွံလမျးတစျခု တညျဆောကျလိုသညျ့ရညျရှယျခကြျဖွငျ့ ၎င်းငျး၏ ဒျေါလာထရီလီယံတနျဖိုးရှိ ရပျဝနျးနှငျ့ပိုးလမျးမစီမံကိနျး (BRI) နှငျ့ပှဲထှကျလာခဲ့သညျ။

အဆိုပါဖွစျရပျမြားကွောငျ့ ၂ဝ၁၁-၂ဝ၁၂ ခုနှစျ ပွုပွငျပွောငျးလဲရေးမတိုငျခငျ စစျအုပျခြုပျရေးကာလထကျပငျ တရုတျအပျေါမှီခိုရသညျ့နိုငျငံဖွစျလာမညျကို မွနျမာစစျတပျ တာဝနျရှိသူမြားက စိုးရိမျလာကွသညျ။

အမရေိကနျဒျေါလာ ၂ဝ၄ သနျးတနျ SU-30M ဖိုကျတာဂကြျလယောဉျမြားဝယျယူရေးစာခြုပျ အပါအဝငျ စစျရေးသငျတနျးမြား၊ စစျလကျနကျပစ်စညျးမြားအတှကျ မွနျမာတာဝနျရှိသူမြားသညျ မိတျဆှဟေောငျးကွီးဖွစျသညျ့ ရုရှားထံ ပိုမိုခဉြျးကပျလာခဲ့သညျ။

၂ဝ၁၈ ခုနှစျ ဇနျနဝါရီလတှငျ ရုရှားကာကှယျရေးဝနျကွီး Sergei Shoigu မွနျမာနိုငျငံသို့လာရောကျခဲ့ပွီး ကာကှယျရေးဦးစီးခြုပျ ဗိုလျခြုပျမှူးကွီးမငျးအောငျလှိုငျနှငျ့ တှေ့ဆုံခဲ့သညျ။ စစျလကျနကျပစ်စညျးဝယျယူရေးနှငျ့ ရုရှားကြောငျးမြားတှငျ မွနျမာစစျဖကျအရာရှိမြား ပညာသငျကွားနိုငျရေး တို့အတှကျသဘောတူညီခကြျမြားစှာ ရရှိခဲ့သညျ။

အနောကျနိုငျငံမြားနှငျ့ခွားနားစှာ ရုရှားသညျ မွနျမာစစျတပျနှငျ့ အစိုးရအား ရိုဟငျဂြာအရေးနှငျ့ပတျသတျပွီး ပွစျတငျရှုတျခခြဲ့ခွငျးမရှိပါ။

၎င်းငျး၏အိမျနီးခငြျး မွနျမာနိုငျငံအပျေါတှငျ တရုတျ၏လှှမျးမိုးမှုမြားအားတနျပွနျရနျဆန်ဒရှိနသေညျ့ အိန်ဒိယသညျလညျး ပွစျတငျရှုတျခခြွငျးမလုပျခဲ့ပါ။ ၂ဝ၁၇ ခုနှစျတှငျ ဗွိတိနျက မွနျမာစစျတပျအား သငျတနျးပေးသညျ့အစဉျအစဉျရပျနားကွောငျးကွညောခြိနျတှငျ အိန်ဒိယနှငျ့ မွနျမာတို့သညျ မွနျမာရတေပျသားမြားအား အိန်ဒိယထိပျတနျးကာကှယျရေးကြောငျးမြားတှငျ သငျတနျးပေးရနျ ဆှေးနှေးခဲ့ကွကွောငျး ရိုကျတာသတငျးတှငျ ၂ဝ၁၇ ခုနှစျ စကျတငျဘာလက ဖျောပွခဲ့သညျ။

ထိုနှစျ နိုဝငျဘာလတှငျ အိန်ဒိယနှငျ့မွနျမာတို့သညျ တရားဝငျအားဖွငျ့“ငွိမျးခမြျးရေးထိနျးသိမျးမှု စစျဆငျရေး”မြားအတှကျရညျရှယျသညျ့ ပထမဆုံးသော စစျရေးလေ့ကငြျ့မှုမြားပွုလုပျခဲ့သညျ။ ၂ဝ၁၈ ခုနှစျမတျလတှငျ ဘငျ်ဂလားပငျလယျအျောအတှငျး အိန်ဒယနှငျ့ မွနျမာရတေပျတို့ ပူးတှဲစစျရေးလေ့ကငြျ့မှုပွုလုပျခဲ့ကွသညျ။ ဘငျ်ဂလားပငျလယျအျောအတှငျး တရုတျရငေုပျသငျေ်ဘာဝငျရောကျမှုမြား မကွာခဏတှေ့ရှိရကွောငျး အိန်ဒိယကပွောဆိုထားသညျ။

ထို့ကွောငျ့ ပွီးခဲ့သညျ့နှစျက မွနျမာစစျတပျ၏ ဒဂ (Taga) စစျရေးလှုပျရှားမှုနှငျ့ မကွာသေးခငျက အိန်ဒိယလကျနကျကိုငျမြားအား လှှဲပွောငျးပေးခဲ့သညျ့ဖွစျရပျမြားအား ကယြျပွနျ့သညျ့ ပထဝီနိုငျငံရေး မဟာဗြူဟာ မှနျပွောငျးဖွငျ့ရှုမွငျရနျလိုအပျသညျ။

တရုတျအနောကျတောငျပိုငျးယူနနျပွညျနယျနှငျ့မွနျမာပွညျနယျစပျ ရှှလေီမွို့တှငျ အိန်ဒိယအရှေ့မွောကျပိုငျး လကျနကျကိုငျအုပျစုကလူမြား လှုပျရှားနမှေုအား အိန်ဒိယက သိရှိထားခဲ့သညျ။ တရုတျလကျနကျမြား တရုတျ-မွနျမာနယျစပျမှတဆငျ့ မကွာသေးခငျကရှငျးလငျးလိုကျပွီဖွစျသညျ့ လကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြားခိုလှုံရာနယျမွေ၊ ထိုမှဆငျ့ မွနျမာ-အိန်ဒိယ နယျစပျမှ အိန်ဒိယသို့ မှောငျခိုဝငျရောကျမလာစရေနျေ အိန်ဒိယကလိုလားသညျ။

လှှဲပွောငျးပေးခဲ့သညျ့ လကျနကျကိုငျမြားထဲတှငျ အဆိုပါ အုပျစုနှစျခုမှ လူမြားပါဝငျသညျ။ မဏိပူရ အခွစေိုကျတပျဖှဲ့နှစျခုဖွစျသညျ့ ကနျဂလိပကျ ပွညျသူ့တျောလှနျရေးပါတီ (the People’s Revolutionary Party of Kangleipak) နှငျ့ ပွညျသူ့လှတျမွောကျရေးတပျ (the People’s Liberation Army) တို့ဖွစျသညျ။ ၎င်းငျးနှစျဖှဲ့ထကျပိုမို အငျအားတောငျ့တငျးသညျ့ အာသံလှတျမွောကျရေးတပျဦး (United Liberation front of Asom [Assam] (ULFA), အဖှဲ့ခေါငျးဆောငျ Paresh Baruah သညျလညျး ယူနနျပွညျနယျတှငျ တိမျးရှောငျနသေညျဟုယုံကွညျရသညျ။ သူသညျ ယူနနျကနပွေီး မွနျမာနိုငျငံမွောကျပိုငျးမှတဆငျ့ ULFA နှငျ့ပူးပေါငျးလုပျဆောငျနသေညျ့ မဏိပူရမှ အခွား ရဲဘျောရဲဘကျမြား၊ NSCK-K တို့ရှိရာ တစျခြိနျက ဒဂ (Taga) စခနျးသို့ မကွာခဏသှားရောကျခဲ့သညျ။

မွနျမာနှငျ့ ရုရှားစစျရေးဆကျဆံမှုကိုတရုတျတို့ မလိုတမာ သဘောထားမရှိနိုငျသျောလညျး ၎င်းငျး၏ပွိုငျဘကျအိန်ဒိယနှငျ့ မွနျမာအကွား တိုးတကျလာသညျ့စစျရေးပူးပေါငျးဆောငျရှကျမှုအား နှစျခွိုကျလိမျ့မညျမဟုတျပါ။ တရုတျ မညျသို့တုနျ့ပွနျမညျအား စောငျ့ကွညျ့ရပါဦးမညျ။ တရုတျသညျ အိန်ဒိယအရှေ့မွောကျမှ ပုနျကနျတျောလှနျသူမြားအား ကူညီထောကျပံ့မှုမြား ပွနျလညျလုပျဆောငျလာနိုငျသညျ။

တရုတျသညျ ၁၉၆ဝ ခုနှစျမြားမှ ၁၉၈ဝ ခုနှစျမြားအထိ ယူနနျပွညျနယျတှငျ အဆိုပါ အလကျနကျကိုငျအဖှဲ့မြားအား သငျတနျးပေးခွငျးနှငျ့ စစျလကျနကျပစ်စညျးထောကျပံ့ခွငျးမြား ပွုလုပျပေးခဲ့ပွီး အိန်ဒိယအား ဒုက်ခပေးနသေညျ့ နာဂလနျး၊ မဏိပူရ နှငျ့ မီဇိုရမျ ပွညျနယျမြားသို့ပွနျလညျ စလှှေတျခဲ့သညျ။ ULFA မှာ ထိုကဲ့သို့တိုကျရိုကျ ကူညီထောကျပံ့မှုမြားမရရှိခဲ့သညျ့တိုငျ တရုတျနိုငျငံအတှငျး လှတျလပျစှာ နထေိုငျလှုပျရှားခှငျ့ပွုထားခဲ့ပွီး ၎င်းငျးတို့၏ရဲဘျောရဲဘကျမြား နှငျ့ အဆကျအသှယျမြားအား လမျးဖှငျ့ပေးထားခဲ့သညျ။

တရုတျသညျ မွနျမာနိုငျငံတှငျ တစျခုတညျးသော အငျအားကွီးနိုငျငံမဟုတျတော့ပါ။ သို့သျောလညျး မွနျမာနိုငျငံအတှငျးက မဟာဗြူဟာအရအရေးပါသညျ့ ရပျဝနျးနှငျ့ပိုးလမျးမစီမံကိနျး (BRI) မြားကွောငျ့ တကျလှမျးလာသညျ့အိန်ဒိယ၏ခွလှေမျးမြားအား ကာဆီးရနျ တရုတျတို့ နညျးလမျးမြားရှာကွံနေဦးမညျဖွစျသညျ။

By Bertil Lintner - China, India tensions put Myanmar in the middle